Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ι΄

γαλλικού εκστρατευτικού σώματος στην Πελοπόννησο): 3 (1), 6 (2), 13 (5), 48 (16), 55 (20), 76, 77 (26), 93 (32), 125 (38), 148, 150 (44), 158 (47), 164, 166 (49), 169, 171 (50), 175 (52), 211 (63), 237, 254, 255

Sébastiani, H.F.B., général, comte de la Porta: 126 (38), 133 (39), 140 (41), 144 (42), 150 (44), 156, 157, 158 (47), 164, 165 (49), 171 (50), 173 (51), 180 (53), 183 (54), 251, 256 259

Scalon (Ρώσος οροθέτης) : 126 (38)

Σίφνος Siphnos : 204 (61)

Σκαρδαμούλα Scardamoula : 147, 148 (44)

Σμύρνη Smyrne : 86 (29), 91 (31), 93 (32), 132 (39), 153 (46), 158 (47), 167 (49), 173 (51), βλ. και «Le Courrier de Smyrne»

Société de Statistique Universelle : 105 (33)

Σούλι Souli : 120-121 (37)

Soult, N., maréchal, duc de Dalmatie : 133 (39), 141 (41), 150 (44), 167 (49), 177 (52), 195, 196 (58)

Σούνιο, ακρωτήριο cap Sunium : 186 (55)

Σούτσος, Μιχαήλ A., πρίγκηπας Prince Soutzo(s) : 20 (6), 63 (23), 64, 68 (24), 69, 72, 75 (25), 76, 77 (26), 78 (27), 81, 82, 83 (28), 84, 86 (29), 86 (30), 88, 89, 90, 91 (31), 92 (32), 104 (33), 107 (34), 109 (35), 112 (36), 119 (37), 124, 131 (38), 131, 132, 134 (39), 138 (40), 139 (41), 142 (42), 145 (43), 146, 149, 150 (44), 151 (45), 152, 153, 154 (46), 156, 158 (47), 163 (48), 163, 166 (49), 168, 170, 171 (50), 172 (51), 175, 176, 177, 178 (52), 178, 179, 180 (53), 182 (54), 184 (55), 189 (56), 193, 196 (58), 197, 198 (59), 200 (60), 200 (61), 204, 209 (62), 221, 237, 245, 246, 248, 252, 255, 256, 257, 259

Σπάρτη και Σπαρτιάτες Sparte-Spartiates: 85 (29), 96 (32), 128, 130 (38), 132 (39), 138 (40), 139 (41), 143 (42), 146, 147, 148, 149, 150 (44), 151 (45), 162 (48), 166, 169 (49), 169 (50), 207, 208 (62), βλ. και Μάνη

Σπερχειός Sperchius Sperchios: 26 (8), 120 (37), 126 (38), 223

Σπέτσες και Σπετσιώτες Spetzia-Spetziotes Spezzia: 14 (5), 42 (13), 128 (38), 143 (42), 147 (44), 186, 187 (55), 199 (60)

Στερεά Ελλάδα Grèce continentale Romélie: 11 (4), 27 (8), 79 (27), 96 (32), 125, 126, 129, 130 (38), 153 (46), 168 (50), 173 (51), 186 (55), 190 (56), 192 (57), 198 (59), 202 (61) βλ. και στράτευμα

Στερεά Ελλάδα, Ανατολική Grèce Orientale: 25 (8), 157, 158 (47), 162 (48), 165 (49), 173 (51)

Στερεά Ελλάδα, Δυτική Grèce Occidentale : 25 (8), 34 (10), 38 (12), 42 (13), 65 (24), 77 (26), 93 ,96 (32), 157 (47), 166 (49)

στράτευμα, στρατός, στρατιώτες armée brigade Roméliotes Rouméliotes soldats troupes: 3, 4 (1), 5, 6 (2), 10, 11 (4), 14 (5), 26 (8), 30, 31 (9), 36 (11), 38 (12), 41, 42 (13), 44 (14), 47, 48 (16), 53 (19), 62 (23), 70, 71 (25), 76, 77

(26), 79 (27), 82 (28), 85 (29), 88 (31), 93, 96 (32), 113 (36), 121 (37), 125, 129, 130 (38), 134 (39), 138 (40), 141 (41), 143 (42), 146, 148 (44), 151 (45), 152, 153 (46), 162, 163 (48), 164, 165, 166 (49), 168, 169 (50), 177 (52), 186 (55), 193 (58), 197, 198 (59), 199 (60), 204 (61), 207, 208, 209 (62), 219, 223, 224, 226, 227, 228, 230, 237, 238, 249, 250, 252, 254, 255, 258

Stuart, lord de Rothesay (πρεσβευτής της Αγγλίας στο Παρίσι) Steward. : 83 (28), 86 (29), 119 (37), 234, 235, 239, 244, 246, 247

σύνορα frontières ligne limites: 26 (8), 34 (10), 39 (12), 49 (16), 89 (31), 92, 94, 95 (32), 119, 120 (37), 125, 126, 127 (38), 133, 134 (39), 140 (41), 143 (42), 165 (49), 168 (50), 223, 234, 243, 248, 249

Σύρα Syra: 45 (15), 68 (24), 132 (39), 143 (42), 173 (51), 175 (52), 179 (53), 187 (55), 189 (56), 198 (59), 204 (61), 250

σχολές, σχολεία écoles : 16, 17 (5), 19 (6), 52 (18), 87 (30), 95 ,96, 97 (32), 108 (34), 170 (50), 196 (58), 227, 234, 253

Τάγμα του Σωτήρος (παράσημο) Ordre du Sauveur : 20 (6), 252

Talleyrand : 252

Ταμείο εθνικό caisse caisse publique Trésor : 13, 14 (5), 42 (13), 47 (16), 104 (33), 128, 129 (38), 141 (41), 151 (45), 152 ,153 (46), 162 (48), 166 (49), 169 (50), 180 (53), 188 (55), 201 (61), 209 (62), 211 (63), 232

ταξίδι, ταξιδιώτες voyageurs : 54 (19), 70 (25)

ταχυδρομείο correspondance courrier poste: 12 (4), 14 (5), 20 (6), 29 (9), 43 (14), 46 (15), 50 (16), 56, 57 (20), 77 (26), 91 (31), 108 (34), 132 (39), 138 (40), 167 (49), 170 (50), 172, 173 (51), 177 (52), 179 (53), 189 (56), 197, 199 (59), 201 (61), 208 (62), 220, 234, 238

τελωνεία, τελώνες douanes-douaniers : 90 (31), 104 (33), 141 (41), 211 (63), 258, 259

Τεργέστη Trieste : 252, 255

τζαμιά mosquées : 71, 74 (25), 79 (27), 258

τηλέγραφος télégraphe : 236

Τήνος Tinos : 175 (52)

Τίρυνθα Tirynthe Tyrinthe : 87 (30), 97 (32)

Τομπάζης (οικογένεια) Tombazi : 147 (44)

Τουλώνα Toulon: 29 (9), 33 (10), 109 (35), 112 (36), 146 (44), 175 (52), 224, 234, 236, 240, 246

Τουρκία και Τούρκοι Musulmans Ottomans Turcs Porte: 9 (3), 11 (4), 14, 15, 16 (5), 25,26, 27, 28 (8), 38, 39 (12), 40, 41

(13), 44 (14), 50 (16), 53 (19), 58 (21), 69 (24), 71, 72 (25), 76 (26), 79, 81 (27), 82 (28), 88 (31), 93, 94, 97 (32), 119, 120, 121 (37), 126, 127, 128, 130, 131 (38), 134 (39), 138 (40), 140 (41), 142, 143, 144 (42), 153, 154 (46), 157 (47), 165 (49), 168 (50), 189 (56), 198 (59), 222, 223, 243, 244, 248, 249, 257, 258

τράπεζα banque : 12 (4), 14 (5), 18 (6), 42 (13), 90 (31), 97 (32), 104 (33), 108 (34), 131 (38), 141 (41), 144 (42), 145 (43), 167 (49), 232, 235, 236, 244, 246

Τρικούπης, Σπυρίδων Tricoupi : 219

Τριπολιτσά Tripolitza : 207 (62)

Τριχωνίδα lac de Trichonium : 223

Τροιζήνα Trézène : 128 (38)

Τσίμοβα Tzimova : 166 (49)

τυπογραφεία imprimerie : 14 (5), 147 (44)

τύπος, (βλ. εφημερίδες, περιοδικά

Villévêque (κεφαλαιούχος) : 130, 131 (38)

Wellington, A.W., duc of (πρωθυπουργός Αγγλίας): 226, 247

Wrède, prince de (απεσταλμένος του Ιω. Καποδίστρια στον πρίγκηπα Λεοπόλδο) : 29 (9), 32, 33 (10), 44 (14), 45 (15), 68 (24), [222]

υγειονόμοι hugionomes : 189 (56)

Ύδρα και Υδραίοι Hydra-Hydriotes : 14 (5), 42 (13), 128 (38), 143 (42), 147, 148, 149 (44), 158 (47), 162 (48), 166 (49), 169, 170, 172 (50), 173 (51), 175, 176 (52), 179 (53), 182, 184 (54), 185, 186, 187, 188 (55), 189, 190, 191 (56), 192 (57), 193, 194, 195 (58), 197, 198, 199 (59), 200, 201, 202, 203, 204 (61), 205, 206, 207, 208, 209, 211 (62)

υπάλληλοι employés fonctionnaires : 36 (11), 41 (13), 46 (15), 47, 48 (16), 53 (19), 108 (34), 113, 114 (36), 129, 130 (38), 141 (41), 189 (56), 195 (58), 207 (62), 210 (63), 222

υποθήκη hypothèque : 42 (13), 79 (27), 257, 258, 259

υποψήφιοι για τον ελληνικό θρόνο, βλ. ηγεμόνας

Φανάρι-Φαναριώτες Phanar(e) Grecs du Phanare : 97 (32), 107 (34), 113 (36), 129 (38), βλ. και Κωνσταντινούπολη

φιλέλληνες philhellènes : 12 (4), 114 (36)

Φλωρεντία Florence : 106 (34), 137 (40), 167 (49), 192 (57), 255, 256, 257

φόροι impôts tribut: 8 (3), 39 (12), 47 (16), 54 (19), 70 (25), 85 (29), 93 (32), 166 (49), 225, 249

φρεγάτα frégate: 151 (45), 185 (55), 190 (56), 192 (57), βλ. και πλοία

Φρειδερίκος (πρίγκηπας των Κάτω Χωρών) Frédéric des Pays-Bas : 57 (20), 68 (24), 133 (39), 220, 237, 241, 245, 247

φρουρά garnison : 76 (26), 88 (31), 93 (32), 198 (59)

φρούριο fort forteresse : 83 (28), 93 (32), 120 (37), 139 (41), 144 (42), 234

Χαλκίδα Négrepont : 69 (24), 71, 74 (25), 82 (28), 94 (32), 120 (37), 127 (38), 255, βλ. και Εύβοια

χάρτης carte: 39 (12), 148 (44)

χαρτονόμισμα papier-monnaie : 141 (41), 211 (63)

Χατζή Ισμαήλ μπέης (επίτροπος της Πύλης) Hadj Ismail Bey Hadji Ismail Bey Ismail Bey : 88 (31), 94 (32), 124, 125 (38)

Χερσόνησος βλ. Πελοπόννησος

Χιώτες Sciotes : 132 (39)

χολέρα chorela morbus : 186, 187 (55)

χρηματοδότηση, δάνεια, βοήθεια avances dettes emprunt secours subsides: 5, 6 (2), 7 (3), 10, 11, 12 (4), 13, 15 (5), 20 (6), 21, 22 (7), 32 (9), 36 (11), 38 (12), 41, 43 (13), 43, 44 (14), 46 (15), 51 (17), 52 (18), 53, 54 (19), 55, 56, 57 (20), 58 (21), 62, 63 (23), 67, 68, 69 (24), 71 (25), 78, 79, 80, 81 (27), 82, 83 (28), 84, 86 (29), 88, 89, 90 ,91 (31), 92, 93, 94, 95, 97 (32), 105 (33), 107 (34), 109 (35), 113, 114 (36), 127,128,129, 130 (38), 134 (39), 138 (40), 140, 141 (41), 143, 144 (42), 146, 149, 150 (44), 151 (45), 152, 153 (46), 157, 158 (47), 162 (48), 164, 166, 167 (49), 169, 171 (50), 180 (53), 187, 188 (55), 192 (57), 196 (58), 198 (59), 200 (60), 201, 203 (61), 205, 209 (62), 211 (63), 217, 223, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 243, 244, 246, 248, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259

Ψαρά και Ψαριανοί Ipsara Psara : 14 (5), 38 (12), 42 (13), 128 (38), 147, 148 (44), 199 (60)





ΑΡΧΕΙΟΝ

ΙΩΑΝΝΟΥ

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ



ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΑΡΧΕΙΟΝ ΙΩANNOY ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

ΤΟΜΟΣ Ι΄

ΚΕΡΚΥΡΑ 1983



Εκδότης:

Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών - Κέρκυρα - Τηλ. (0661) 30.674

Γενική επιμέλεια εκδόσεως:

Κώστας Δαφνής

Πρόλογος — Μεταγραφή—Ευρετήρια — Επιμέλεια:

Δήμητρα Πικραμένου - Βάρφη

Μετάφραση:

Δήμητρα Πικραμένου - Βάρφη και Γιάννα Τσούτσου - Δημοπούλου

Στοιχειοθεσία — Εκτύπωση — Βιβλιοδεσία:

Τυπογραφείο «Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ» Ζωοδ. Πηγής 16, Αθήνα - Τηλ. 36.39.303

Διορθώσεις-Σελιδοποίηση:

Γιάννης Ζόμπολας



Πρόλογος..................................................................θ' - λ'

Βιβλιογραφία..................................................................λα'

Εκδοτικά .....................................................................λβ'

Οι επιστολές...............................................................1-211

Παράρτημα ...............................................................213-260

Συγκεντρωτικός πίνακας επιστολών.........................................263-266

Πίνακας κυρίων ονομάτων και πραγμάτων....................................267-286



ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει ο Ιωάννης Καποδίστριας στις 10 Δεκεμβρίου του 1829, οπότε αρχίζει η αλληλογραφία που περιλαμβάνεται στον τόμο αυτό, είναι ποικίλα και περίπλοκα. Προέρχονται ουσιαστικά από την καθυστέρηση των Μεγάλων Δυνάμεων να πάρουν τις οριστικές αποφάσεις που θα καθόριζαν την πολιτική φυσιογνωμία του νέου κράτους και τις δυνατότητές του να αναπτυχθεί αυθύπαρκτα. Οι προοπτικές, όμως, για την επίλυση του Ελληνικού ζητήματος σύμφωνα με τις επιθυμίες των Ελλήνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές την εποχή αυτή. Ήδη, το πρωτόκολλο που έχουν υπογράψει οι Προστάτιδες Δυνάμεις στις 22 Μαρτίου του 1829 αποτελεί μια σοβαρή ένδειξη των διαθέσεων των Συμμάχων να διευθετήσουν το Ελληνικό ζήτημα χωρίς να λάβουν υπόψη τους τις απόψεις των άμεσα ενδιαφερομένων. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο αυτό, παρά τον αγώνα που κατέβαλαν οι Έλληνες προκειμένου να ελευθερωθούν από τον Τουρκικό ζυγό, το νέο κράτος συνεχίζει να είναι άμεσα συνδεδεμένο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είναι υποχρεωμένο να πληρώνει φόρο υποτέλειας στο Σουλτάνο και να σταματήσει τις εχθροπραξίες. Τα σύνορά του, τόσο τα ηπειρωτικά όσο και τα νησιωτικά, είναι περιορισμένα και του επιβάλλεται κληρονομικός ηγεμόνας. Ακόμη, σύμφωνα με τις αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, τα γαλλικά στρατεύματα πρέπει να επιστρέψουν στη βάση τους, αφήνοντας την Πελοπόννησο χωρίς ουσιαστική προστασία.

Οι όροι αυτοί απέχουν, λοιπόν, σημαντικά από τις θέσεις που έχουν επανειλημμένα εκφράσει οι Έλληνες σχετικά με τα αποφασιστικά για το μέλλον της χώρας τους θέματα. Ο Καποδίστριας, θέλοντας να προλάβει τις επικίνδυνες συνέπειες που θα είχε η υπογραφή των επί μέρους πράξεων που θα διευκρίνιζαν τους γενικούς και αόριστους όρους του πρωτοκόλλου αυτού, δραστηριοποιείται. Γνωρίζει ότι αν δε μεσολαβήσουν ουσιαστικές επεμβάσεις, τα νέα μέτρα που πρόκειται να θεσμοθετηθούν θα διέπονται από το ίδιο πνεύμα με εκείνο που πρυτάνευσε στη σύνταξη του πρωτοκόλλου της 22 Μαρτίου. Έτσι, απευθύνεται με υπομνήματά του προς τους αρμόδιους και επωφελείται από τις ιδιαίτερες συναντήσεις που έχει τακτικά με τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ελλάδα για τρέχοντα θέματα, για να θίξει τα φλέγοντα προβλήματα. Εφιστά την προσοχή των ξένων ιθυνόντων στο γεγονός ότι στο κείμενο της

συμφωνίας υπάρχουν αρκετά σημεία, των οποίων η εφαρμογή δε συμφέρει, ούτε τα δύο άμεσα ενδιαφερόμενα κράτη, δηλαδή την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά ούτε και τις Τρεις Δυνάμεις. Το θέμα των συνόρων ειδικότερα θα προκαλούσε ευρύτερη αναστάτωση στην περιοχή, μια και όχι μόνον οι Έλληνες αλλά και οι Τούρκοι κάτοικοι των εδαφών που έπρεπε να εκκενωθούν δε θα υπάκουαν στις σχετικές αποφάσεις των Προστάτιδων Δυνάμεων χωρίς να δημιουργήσουν αναταραχές. Ακόμη, επιθυμώντας να πετύχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες παραχωρήσεις προς όφελος του Ελληνικού κράτους, ο Κυβερνήτης χρησιμοποιεί τις προσωπικές του γνωριμίες, καθώς και οποιονδήποτε άλλον θα μπορούσε να φανεί ωφέλιμος στην ελληνική υπόθεση. Στα πλαίσια της τελευταίας αυτής μορφής ενεργειών του εντάσσονται οι επιστολές που δημοσιεύονται στον τόμο αυτό. Απευθύνονται όλες σε άτομα, τα οποία είναι διατεθειμένα και, περισσότερο ή λιγότερο, ικανά να προωθήσουν τα ελληνικά συμφέροντα, υποστηρίζοντας τις απόψεις του Κυβερνήτη σχετικά με το μέλλον της χώρας. Οι παραλήπτες των επιστολών, δηλαδή ο Ιωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος, ο πρίγκηπας Λεοπόλδος του Σαξ Κοβούργου και ο πρίγκηπας Μιχαήλ Σούτσος, αντιπροσωπεύουν, κατά κάποιον τρόπο, τη φωνή του Καποδίστρια στο εξωτερικό. Αξίζει, λοιπόν, να παρακολουθήσουμε συνοπτικά τις σκέψεις του Κυβερνήτη όπως διατυπώνονται στις επιστολές του, συνδυάζοντας τα στοιχεία που είναι ήδη γνωστά με εκείνα που προκύπτουν από τη δημοσίευση των ανέκδοτων επιστολών1. Ειδικότερα, θα εξεταστεί πρώτα η αλληλογραφία με τον Λεοπόλδο του Σαξ Κοβούργου, επειδή το περιεχόμενό της αποτέλεσε, για πολλά χρόνια, αφετηρία μομφών κατά του Καποδίστρια. Κατόπιν, θα διαγραφούν σε γενικές γραμμές οι άξονες γύρω από τους οποίους στρέφονται οι επιστολές του προς τον Εϋνάρδο κατά την περίοδο 1830-1831. Η αλληλογραφία του Καποδίστρια με τον Ελβετό φιλέλληνα καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα στον προγραμματισμό της σειράς «Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια» και οι σχέσεις των δύο ανδρών θα ερμηνευθούν αλλού από προσφορότερο υλικό. Τα καθήκοντα, άλλωστε, που έχει αναλάβει ο Εϋνάρδος σε σχέση με την προώθηση των ελληνικών συμφερόντων μεταβιβάζονται στην περίοδο αυτή στον τρίτο από τους παραλήπτες του τόμου. Και, ακριβώς οι επιστολές προς τον Σούτσο παρουσιάζουν ενδιαφέρον, γιατί αρκετές από αυτές

1. Από τις 63 επιστολές που περιλαμβάνει ο τόμος, 25 απευθύνονται στον Ι.-Γ. Εϋνάρδο, 8 στον πρίγκηπα Λεοπόλδο του Σαξ Κοβούργου και 30 στον πρίγκηπα Μιχαήλ Σούτσο. Όλες οι επιστολές προς τους δύο πρώτους παραλήπτες είναι γνωστές και αναδημοσιεύονται από την Correspondance του Ιωάννη Καποδίστρια (Ε. — A. Βétant, Correspondance du comte J. Capodistrias, Président de la Grèce. Genève, Abraham Cherbuliez et Ce, 1839, 4 tomes)- από τις 30, όμως, που έστειλε ο Καποδίστριας στον τρίτο παραλήπτη, μόνον 5 προέρχονται από την ίδια έντυπη πηγή. Άλλες 14, που περιλαμβάνονται στην Correspondance, δημοσιεύονται σύμφωνα με νέα μεταγραφή τους από το πρωτότυπο κείμενο, ενώ οι υπόλοιπες 11 ήταν ώς τώρα ανέκδοτες.

τες διασώζουν τις απόψεις του Κυβερνήτη σχετικά με τα φλέγοντα θέματα της εξωτερικής τον πολιτικής.

Για τη σχέση του Καποδίστρια με τον Λεοπόλδο του Σαξ Κοβούργου έχουν έρθει στο φως κατά τα τελευταία χρόνια σημαντικά έγγραφα και έχει ερμηνευθεί από ξένους κυρίως ερευνητές σε ικανοποιητικό βαθμό η στάση του Κυβερνήτη στο θέμα της εκλογής και αργότερα της παραίτησης του Γερμανού πρίγκηπα από τον ελληνικό θρόνο2. Ανακεφαλαιώνοντας τις πληροφορίες που διαθέτουμε διαπιστώνουμε ότι η γνωριμία των δύο ανδρών χρονολογείται από παλαιότερα και συγκεκριμένα από το 1815. 5Ανανεώνεται λίγο πριν από την περίοδο που μας ενδιαφέρει εδώ με πρωτοβουλία του Λεοπόλδου, επειδή ο τελευταίος επιθυμεί να εκλεγεί ηγεμόνας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Πραγματικά, λίγο μετά την ανακοίνωση των όρων του πρωτοκόλλου της 22 Μαρτίου 1829, το οποίο προβλέπει την εγκαθίδρυση της συνταγματικής μοναρχίας, ένα πρόσωπο της απόλυτης εμπιστοσύνης του Λεοπόλδου επισκέπτεται την Ελλάδα. Πρόκειται για τον Charles Stockmar, ο οποίος, σύμφωνα με την αποστολή που του έχει ανατεθεί, συναντά τον Κυβερνήτη στην Αίγινα, στις 26 Μαΐου του 1829, για να τον πληροφορήσει ότι ο Λεοπόλδος εξαρτά την απόφασή του να αποδεχθεί τον ελληνικό θρόνο από τη διευθέτηση ορισμένων εκκρεμοτήτων. Συγκεκριμένα, πρόκειται να ζητήσει από τις Μεγάλες Δυνάμεις να ικανοποιήσουν τα αιτήματα που προβάλλουν δίκαια οι Έλληνες για επέκταση των συνόρων και οικονομική ενίσχυση και, ταυτόχρονα, έχει διατυπώσει την ευχή να δοθεί στους τελευταίους το δικαίωμα να αποφασίσουν οι ίδιοι για το πρόσωπο του ηγεμόνα τους. Το διάβημα αυτό του Λεοπόλδου αποσκοπεί, βέβαια, στο να εξασφαλίσει τη συμπαράσταση του Προσωρινού Κυβερνήτη. Αλλά, ο Καποδίστριας, αφού ξεκαθαρίζει ότι η προσωπική του παρέμβαση δε θα ωφελήσει τα σχέδια του πρίγκηπα, επιδεικνύει, και στην περίπτωση αυτή, τις διπλωματικές ικανότητές του. Αντιστρέφει τους όρους της συζήτησης και ενημερώνει τον απεσταλμένο του Λεοπόλδου για τις προϋποθέσεις που θεωρούν οι Έλληνες απαραίτητες, ώστε να αποδεχθούν χωρίς επιφυλάξεις τον ηγεμόνα που τους προορίζουν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Με το χειρισμό αυτό ο Κυβερνήτης επιδιώκει, προφανώς, να κεντρίσει το ενδιαφέρον του Λεοπόλδου, ώστε ο τελευταίος να εργαστεί παρασκηνιακά και να λύσει, με ικανοποιητικό για την Ελλάδα τρόπο, τα προβλήματα που εκκρεμούν.

2. Για το θέμα αυτό βλ. αναλυτικά: D. C. Fleming, John Capodistrias and the Conference of London 1828-1831. Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, 1970 — Γρηγόριος Δαφνής, Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Η γένεση του Ελληνικού Κράτους. [Αθήνα], Ίκαρος, [1976].

Την ίδια στάση απέναντι, στον Λεοπόλδο θα κρατήσει ο Καποδίστριας και τον επόμενο χρόνο, 1830, όταν ο πρίγκηπας θα αποδεχθεί το ελληνικό στέμμα που θα του προσφέρουν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Όπως είναι γνωστό, η διάσκεψη του Λονδίνου, έχοντας επιλύσει, μετά από αμοιβαίες υποχωρήσεις των Τριών Συμμάχων, τα κυριότερα από τα θέματα που συνιστούν το Ελληνικό ζήτημα, ασχολείται, από τον Οκτώβριο του 1829, με το σημαντικό πρόβλημα της εξεύρεσης ηγεμόνα για τον ελληνικό θρόνο. Οι Μεγάλες Δυνάμεις προτείνουν διάφορους υποψήφιους, αλλά τα σχέδια ναυαγούν σχεδόν αμέσως, γιατί οι εκπρόσωποί τους βρίσκουν την ευκαιρία να εκδηλώσουν τις αντιζηλίες και τις αντιθέσεις των Κρατών τους. Έτσι, δεν συγκατατίθενται στην εκλογή ηγεμόνα που είναι αρεστός σε μια μόνο από τις άλλες Δυνάμεις, και εμμένουν στις αρχικές τους θέσεις, υποστηρίζοντας την εκλογή του δικού τους υποψήφιου. Τελικά, και ενώ οι διαπραγματεύσεις για το επίμαχο αυτό ζήτημα φαίνεται να έχουν καταλήξει σε αδιέξοδο, έρχεται στο προσκήνιο, το Νοέμβριο του 1829, το όνομα του Λεοπόλδου του Σαξ Κοβούργου. Ο πρίγκηπας αυτός, από την πρώτη κιόλας στιγμή, φαίνεται να υπερτερεί σε σχέση με τους πρίγκηπες που είχαν προταθεί προηγουμένως, παρόλο που η υποψηφιότητά του παρουσιάζει αρνητικά στοιχεία, τα οποία λογικά θα εμπόδιζαν τη συναίνεση της Γαλλίας ή της Αγγλίας στην εκλογή του. Οι ασυμβίβαστες, ωστόσο, ακριβώς δεσμεύσεις του — η συγγένειά του δηλαδή με το Βρετανικό Βασιλικό Οίκο, που έχει σαν αποτέλεσμα την έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά της Γαλλίας, και οι φιλικές σχέσεις που διατηρεί με τους ηγέτες της αντιπολίτευσης στη Μεγάλη Βρετανία, που επισύρει την αντιπάθεια της Αγγλίας — τον αναδεικνύουν ως τον πλέον κατάλληλο να διεκδικήσει το αξίωμα, γιατί εξασφαλίζουν την ισορροπία ανάμεσα στις γαλλικές και τις αγγλικές επιδράσεις που μπορεί να ασκηθούν στο ελληνικό κράτος. Τα θετικά, επίσης, στοιχεία που παρουσιάζει η υποψηφιότητα του Λεοπόλδου, τα οποία προέρχονται από τον ήπιο χαρακτήρα και την έμφυτη ευγένειά του, επισημαίνει ο Εϋνάρδος σε επιστολή του προς τον Καποδίστρια, στις 28 Νοεμβρίου του 1829, όπου αναλύονται όπως συνήθως όλες οι ειδήσεις που αφορούν την ελληνική υπόθεση3. Επίσης, του μεταφέρει ότι η υποψηφιότητα αυτή συζητείται ευρέως στον ευρωπαϊκό χώρο ως η πιθανότερη, παρά την ύπαρξη και άλλων πριγκήπων που συγκεντρώνουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να διεκδικήσουν το ελληνικό στέμμα. Κατά τους αμέσως επόμενους μήνες, η πλάστιγγα βαρύνει αποφασιστικά υπέρ του Λεοπόλδου4, το όνομα του οποίου είχε προταθεί για το ίδιο αξίωμα ήδη από το 1825. Ο πρίγκηπας του Σαξ Κοβούργου παραιτείται από τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που του δημιουργεί η συγγένειά του με

3. Βλ. την επιστολή του Εϋνάρδου προς Καποδίστρια, από 15 Νοεμβρίου 1829, με υστερόγραφο 28 Νοεμβρίου, στο Παράρτημα, σ. 219.

4. Βλ. την επιστολή του Εϋνάρδου προς Καποδίστρια, από 30 Δεκεμβρίου 1829, στο Παράρτημα, σ. 220,

τη Μεγάλη Βρετανία και, επειδή η πρώτη σύζυγός του έχει πεθάνει από το 1817, ζητά σε γάμο την πρωτότοκη κόρη του δούκα της Ορλεάνης Λουδοβίκου-Φίλιππου, Λουΐζα, προκειμένου να εξασφαλίσει τη συγκατάθεση της Γαλλίας στην εκλογή του και να εκμηδενίσει ένα ακόμη αρνητικό στοιχείο, που συνίσταται στο ότι έχει φθάσει στην ηλικία των σαράντα περίπου χρόνων, χωρίς να έχει αποκτήσει διάδοχο5. Οι ενέργειες αυτές, λοιπόν, του Λεοπόλδου που φανερώνουν τη μεγάλη επιθυμία του να αποκτήσει το στέμμα του νέου κράτους, δημιουργούν στις Μεγάλες Δυνάμεις την εντύπωση ότι ο πρίγκηπας αυτός είναι διατεθειμένος να αποδεχθεί το αξίωμα, χωρίς να προβάλλει ιδιαίτερες αξιώσεις.

Οι εξελίξεις, ωστόσο, στο θέμα της εκλογής ηγεμόνα για τον ελληνικό θρόνο διαψεύδουν τόσο τις Μεγάλες Δυνάμεις, που είχαν θεωρήσει ότι μέσω του Λεοπόλδου το Ελληνικό ζήτημα επρόκειτο να διευθετηθεί στο σύνολό του, όσο και τον Καποδίστρια, ο οποίος είχε βασίσει τις ελπίδες του για την αίσια έκβαση των ελληνικών αιτημάτων στις διαπραγματευτικές ικανότητες του πρίγκηπα του Σαξ Κοβούργου. Παρά τις φιλοδοξίες που τρέφει για να στεφθεί βασιλιάς της Ελλάδας, ο Λεοπόλδος δεν είναι διατεθειμένος να παραμείνει άπρακτος μπροστά στην κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων των Ελλήνων, αφού κάτι τέτοιο θα είχε, αναμφισβήτητα, επίδραση και στον ίδιο. Από τη στιγμή που έχει εξασφαλίσει τη συγκατάθεση των Εγγυητριών Δυνάμεων για την εκλογή του, ο πρίγκηπας του Σαξ Κοβούργου προβάλλει τις ελληνικές διεκδικήσεις. Έτσι, στις 27 Ιανουαρίου του 1830, θέτει το ζήτημα της ένταξης της Κρήτης στο νέο κράτος, σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε δώσει ο Κυβερνήτης στον Stockmar λίγους μήνες νωρίτερα. Χωρίς να επιτύχει την ουσιαστική αυτή βελτίωση για τη συνοριακή γραμμή, ο Λεοπόλδος συμβάλλει με τις ενέργειές του στο να θεσμοθετηθεί, στις 3 Φεβρουαρίου του 1830, η ύπαρξη ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους, το οποίο έχει για σύνορά του τη γραμμή που ξεκινά από τις εκβολές του Ασπροπόταμου και φθάνει έως αυτές του Σπερχειού, στον κόλπο του Ζητουνίου και του οποίου η ηγεμονία του έχει ήδη προσφερθεί επίσημα6. Μία από τις πρώτες ενέργειες του Λεοπόλδου είναι να γράφει στον Καποδίστρια και να του ανακοινώσει την απόφασή του να δεχθεί κατ’ αρχήν την πρόταση, χωρίς να σταματήσει τις παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις για να βελτιώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Ταυτόχρονα, τον παρακαλεί να παραμείνει στη θέση του και να τον βοηθήσει, ώστε να φέρει σε αίσιο πέρας τα νέα καθήκοντά του7. Ο Κυβερνήτης, ακολουθώντας τη γραμμή που είχε χαράξει ένα χρόνο νωρίτερα, όπως προαναφέρθηκε

5. Όπως υπογραμμίζει ο Εϋνάρδος στο υστερόγραφο της επιστολής του προς Καποδίστρια, από 15 Νοεμβρίου 1829, στο Παράρτημα, σ. 219.

6. Βλ. την επιστολή του Εϋνάρδου προς Καποδίστρια, από 18 Φεβρουαρίου 1830, στο Παράρτημα, σ. 222-223.

7. Βλ. την επιστολή του Λεοπόλδου προς Καποδίστρια, από 28 Φεβρουαρίου 1830, στο Παράρτημα, σ. 221-222.

κε, ενημερώνει αναλυτικά τον Λεοπόλδο για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα και αναφέρεται ειδικότερα στα προβλήματα που συναντά ο ίδιος καθημερινά και τα οποία δυσχεραίνουν ή και εμποδίζουν την ομαλή εξάσκηση του κυβερνητικού έργου του. Στόχος του είναι να δείξει στο μέλλοντα βασιλιά ότι η καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων για τα ακανθώδη προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα έχει άμεσες επιπτώσεις στη διακυβέρνησή της και ότι, συνεπώς, πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να επιλυθούν σύντομα όλα τα θέματα. Κι ακόμη, τον προειδοποιεί για το ότι οι οριστικές αποφάσεις των Εγγυητριών Δυνάμεων πρέπει να ταυτίζονται ή, τουλάχιστον, να μην απέχουν πολύ από τις επιθυμίες που έχουν διατυπώσει οι Έλληνες, ώστε ο ίδιος να γίνει ευμενώς αποδεκτός από τους μελλοντικούς υπηκόους του. Τέλος, ο Καποδίστριας συμβουλεύει τον Λεοπόλδο για τη στάση που ο τελευταίος πρέπει να ακολουθήσει στις σχέσεις του με τον ελληνικό λαό, για να κερδίσει την εμπιστοσύνη και τη συμπάθειά του8.

Στο μεταξύ, και μετά από αρκετές ταλαντεύσεις, ο Λεοπόλδος υποχωρεί στο θέμα των συνόρων και, στις 23 Φεβρουαρίου του 1830, αποδέχεται το θρόνο, χωρίς να εγκαταλείψει τις προσπάθειές του να πείσει τις Κυβερνήσεις των Εγγυητριών Δυνάμεων για τα δίκαια ελληνικά αιτήματα. Οι ενέργειές του είχαν, ήδη, ως αποτέλεσμα την υπογραφή του πρωτοκόλλου της 20 Φεβρουαρίου 1830, με το οποίο η διάσκεψη του Λονδίνου συμφώνησε να παραχωρήσει στην Ελλάδα τις εγγυήσεις που ήταν απαραίτητες για να πετύχει τη δανειοδότησή της. Κατά τη διάρκεια του διμήνου Μαρτίου-Απριλίου 1830, όμως, οπότε γίνονται οι διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό του ύψους του δανείου, ο Λεοπόλδος συναντά μεγάλες δυσκολίες από την πλευρά της Αγγλικής πολιτικής, η οποία εμφανίζεται ανυποχώρητη στις απόπειρες του πρίγκηπα του Σαξ Κοβούργου να τροποποιήσει τις αρχικές αποφάσεις των Δυνάμεων. Στις αρχές Μαΐου, ωστόσο, οι διαθέσεις της Βρετανικής Κυβέρνησης αλλάζουν ξαφνικά και είναι σαφώς ευνοϊκές για τον Λεοπόλδο9, ο οποίος πιέζεται να επισπεύσει την αναχώρησή του για την Ελλάδα, όπου η παρουσία του είναι, ομολογουμένως, απαραίτητη10. Τη στιγμή αυτή, όμως, ο πρίγκηπας του Σαξ Κοβούργου δεν αρκείται στις διαβεβαιώσεις των Εγγυητριών Δυνάμεων για

8. Βλ. τις επιστολές του Καποδίστρια προς Λεοπόλδο, από 6 Απριλίου 1830, αρ. 8, σ. 22-28 και αρ. 9, σ. 28-32.

9. Η μεταστροφή αυτή των Άγγλων ιθυνόντων οφείλεται, όπως πιθανολογείται, στις εξελίξεις στο θέμα της διαδοχής του βρετανικού στέμματος. Η Αγγλική Κυβέρνηση φοβάται ότι η κατάσταση της υγείας του Γεωργίου του Δ' επιτρέπει στον Λεοπόλδο να τρέφει ελπίδες ότι θα μπορέσει να καταλάβει το αξίωμα του Αντιβασιλέα ή, τουλάχιστον, μια θέση στο Συμβούλιο Αντιβασιλείας, επειδή η ανηψιά του Βικτωρία, που είναι ανήλικη την εποχή αυτή, έρχεται δεύτερη στη σειρά διαδοχής.

10. Όπως φανερώνουν οι συνεχείς υπομνήσεις του Καποδίστρια στις επιστολές του προς τον Λεοπόλδο και τον Εϋνάρδο, για να επισπεύσει ο μελλοντικός βασιλιάς την αναχώρησή του για την Ελλάδα.