Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ζ΄

24.

Αριθ. ΝΗ' του Κώδικος των Νόμων

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Η ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Επειδή ο παρά του ελληνικού έθνους εμπεπιστευμένος τας ηνίας της Κυβερνήσεως κύριος Ιωάννης Ά. Καποδίστριας έφθασεν εις την Ελλάδα·

Επειδή αι δειναί της πατρίδος περιστάσεις και η διάρκεια του πολέμου δεν εσυγχώρησαν, ούτε συγχωρούσι την ενέργειαν του εν Τροιζήνι επικυρωθέντος και εκδοθέντος Πολιτικού Συντάγματος καθ’ όλην αυτού την έκτασιν·

Επειδή η σωτηρία του έθνους είναι ο υπέρτατος πάντων των νόμων· και Επειδή η Βουλή ανεδέχθη παρά των λαών την πρόνοιαν της εαυτών σωτηρίας·

Η Βουλή, μόνον σκοπόν έχουσα το να σωθή η Ελλάς και ως ιερώτερόν της χρέος θεωρούσα τούτο και την ευδαιμονίαν του ελληνικού έθνους, του οποίου ενεπιστεύθη την φροντίδα·

Και επειδή ο Κυβερνήτης επρόβαλε σχέδιον μεταβολής Διοικήσεως προσωρινώς,

Ψηφίζει:

Α'. Ο Κυβερνήτης μετά της Βουλής συγκαλούσι τον ελληνικόν λαόν εις Εθνικήν Συνέλευσιν, κατά τον & δ' της ΚΣΤ' συνεδριάσεως της εν Τροιζήνι Τρίτης Εθνικής Συνελεύσεως.

Β'. Η προσωρινή Διοίκησις της επικρατείας κανονίζεται κατά τα εφεξής άρθρα:

1. Έν συμβούλιον, συγκείμενον από μέλη [27] και ονομαζόμενον Πανελλήνιον, μετέχει μετά του Κυβερνήτου της Ελλάδος των έργων και του υπευθύνου της Κυβερνήσεως, έως της συγκροτήσεως της Εθνικής Συνελεύσεως, ήτις θέλει συνέλθει εντός του Απριλίου μηνός 1828.

2. Το Πανελλήνιον διαιρείται εις τρία Τμήματα:

Το Α' έχει αντικείμενον την Οικονομίαν

Το Β', την διοίκησιν των Εσωτερικών καθ’ όλους αυτών τους κλάδους·

Το Γ', την ωπλισμένην δύναμιν ξηράς και θαλάσσης.

3. Έκαστον Τμήμα προεδρεύεται παρ’ ενός των μελών του, ονομαζομένου Προβούλου. Δύο άλλα μέλη είναι επιφορτισμένα εις έκαστον Τμήμα την σύνταξιν των πράξεών του, φέροντα τον τίτλον του Α ' και Β' Γραμματέως.

4. Ο Πρόβουλος του Τμήματος της Οικονομίας, ομού με τους Προβούλους των δύο άλλων Τμημάτων, προεδρεύει το Πανελλήνιον εις τας γενικάς του συνεδριάσεις· ο δε Γραμματεύς του Τμήματος του κινούντος τας υποθέσεις, εις τας οποίας ενασχολείται το Πανελλήνιον, ενεργεί τα χρέη του Γραμματέως ταύτης της συνελεύσεως.

5. Έν διάταγμα κανονίζει μερικώτερον τον οργανισμόν του Πανελληνίου, ως και των Τμημάτων του, και ορίζει τα προσήκοντα καθήκοντα αυτών.

6. Η Βουλή και η Αντικυβερνητική Επιτροπή, ήτις απέθετο ήδη τα χρέη της, παραδίδουν εις τους τρεις Προβούλους και τους τρεις Πρώτους Γραμματείς του Πανελληνίου τα αρχεία των και όλας τας γνωστοποιήσεις, [τας] αποτεινομένας εις τα χρέη, τα οποία αι δύο αύται δυνάμεις ενήργησαν από τον Μάιον μήνα έως σήμερον.

7. Τα ψηφίσματα του Κυβερνήτου της Ελλάδος θέλουν είσθαι θεμελιωμένα επάνω εις τας εγγράφους αναφοράς του Πανελληνίου η των Τμημάτων αυτού, καθ’ όσον το αντικείμενον του ψηφίσματος κινείται από την Διοίκησιν ή και από την νομοθεσίαν.

8. Τα αντικείμενα είναι διοικητικά, εάν αι πράξεις της εν Τροιζήνι Συνελεύσεως επρονόησαν περί αυτών, ώστε δεν πρόκειται άλλο, ειμή να εκτελεσθή ο νόμος· είναι δε νομοθετικά, όταν ο νόμος δεν επρονόησε περί αυτών.

Τα ψηφίσματα ταύτα γίνονται επάνω εις τας αναφοράς του Πανελληνίου· τα δε άλλα, επάνω εις τας των Τμημάτων.

9. Ο Κυβερνήτης της Ελλάδος έχει πλησίον του ένα Γενικόν Γραμματέα, φέροντα τίτλον του Γραμματέως της Επικρατείας, όστις προσυπογράφεται εις τα ψηφίσματα και εις την αλληλογραφίαν.

10. Θέλουν συσταθή επιτροπαί ειδικαί, εκτός των κόλπων του Πανελληνίου, καθ’ όσον απαιτούσι τούτο αι χρείαι της Διοικήσεως και αι εργασίαι, αίτινες είναι κατεπείγον να προετοιμασθούν διά την Εθνικήν Συνέλευσιν.

Γ' Αποτίθεται η Βουλή το οποίον ανέλαβε χρέος της νομοδοτικής εξουσίας.1

Εν Αιγίνη τη 18 Ιανουαρίου 1828

Ο Πρόεδρος

Ν. ΡΕΝΙΕΡΗΣ

[Έπονται υπογραφαί βουλευτών, τον αριθμόν 84]

Ο Α' Γραμματεύς

(Τ.Σ.) X. Αινιάν

1. Όπ. π. σσ 4 - 5.

25.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Προς την Βουλήν

Δεν δύναμαι, κύριοι, να σας δείξω τα οποία το υπ’ αριθ. ΝΗ' ψήφισμά σας με ενέπνευσεν αισθήματα άλλως, ειμή κοινοποιών εις υμάς τον κατάλογον των υποψηφίων, τον οποίον πολλοί εξ υμών και εκ της Αντικυβερνητικής Επιτροπής ευαρεστήθησαν να με προμηθεύσουν απορρήτως, κατ’ αίτησίν μου· σας τον διευθύνω, διά να εκπληρώσω ευσεβάστως το οποίον μετά του έθνους αναδέχομαι βάρος, κατά την προκήρυξιν, την οποίαν αύριον δημοσιεύω.

Σας παρακαλώ, επομένως, να θεωρήσετε τον κατάλογον αυτόν και να κάμετε έτερον παρόμοιον, καταγράφοντες εις αυτόν τα ονόματα των πολιτών, οίτινες ηθέλατε κρίνει, ότι δύνανται βελτιώτερον να πληρώσουν τα δι’ αυτούς φυλαττόμενα χρέη, κατά τον οργανισμόν της νέας προσωρινής Κυβερνήσεως.1

Εν Αιγίνη τη 19 Ιανουαρίου 1828

Ο Κυβερνήτης

I. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

1. Όπ. π. σ. 4.

26.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Διακηρύττει προς τους Έλληνας:

«Εάν ο Θεός μεθ’ ημών, ουδείς καθ’ ημών»

Τέλος πάντων, είμαι εν μέσω υμών, και διά τούτο αποδίδω χάριτας προς τον Ύψιστον.

Η διάχυσις της ψυχής, με την οποίαν με υπεδέχθητε, και τα δείγματα της εμπιστοσύνης, με τα οποία ευαρεστείσθε να με περιστοιχήτε, νύττουν βαθέως

την καρδίαν μου· και δεν βλέπω την στιγμήν να σας δώσω όλον ολόκληρον το μέτρον της αφοσιώσεως και της ευγνωμοσύνης μου.

Θέλετε το λάβει, ελπίζω, ευθύς αφού οι αντιπρόσωποί σας, νομίμως κατασταθέντες εις Εθνικήν Συνέλευσιν, θέλουν γνωρίσει τας διακοινώσεις, τας οποίας οφείλω να κάμω προς αυτούς.

Τότε θέλετ’ εμπορέσει να βεβαιωθήτε, ότι τα ταξίδια μου, ως και αι προσπάθειαί μου από τον Μάιον μήνα, είχον μόνον και εξαίρετον σκοπόν να εξάξουν την αγαπητήν μας πατρίδα από την ολεθρίαν μονήρη θέσιν, εις την οποίαν εισέτι ευρίσκεται, να την καταστήσουν, ώστε ν’ απολαύση χωρίς αργοπορίαν τ’ αγαθά, όσα την υπόσχεται ο πρώτος παράγραφος του προσθέτου άρθρου της εν Λονδίνω Συνθήκης των 6 Ιουλίου του παρελθόντος έτους, και να την προμηθεύσουν ακόμη χρηματικά τινα μέσα εκ μέρους όλων ανεξαιρέτως των Δυνάμεων, αίτινες υπέγραψαν την Συνθήκην αυτήν.

Αι τιμαί της 12/24 του παρόντος μηνός, έχουσαι αντικείμενον την σημαίαν σας και την καθιέρωσιν της νέας Κυβερνήσεως σας, θέλουν σας ενθαρρύνει να πιστεύσετε μετ’ εμού, ότι, εάν ο ανωτέρω σκοπός δεν κατωρθώθη ακόμη, θέλει κατορθωθή την στιγμήν, καθ’ ην εσωτερική Διοίκησις, ισχύουσα μόνον διά των νόμων, θέλει δυνηθή να σας διασώση από την φρικτήν αναρχίαν και ούτω βαθμηδόν να σας οδηγήση εις την πρόοδον της εθνικής και πολιτικής αναγεννήσεώς σας.

Τότε μόνον θέλετε δυνηθή να αποδώσετε εις τους Συμμάχους Μονάρχας τα δι’ αυτούς απαραίτητα ενέχυρα, ώστε να μην αμφιβάλλουν πλέον περί της οδού, την οποίαν θέλετε γνωρίσει και δυνηθή να οδεύσετε προς εκπλήρωσιν των σωτηρίων σκοπών, οίτινες εγέννησαν την Πράξιν της 6 Ιουλίου και την εις αιώνα αξιομνημόνευτον ημέραν της 8/20 Οκτωβρίου.

Πριν τούτου, δεν έχετε το δίκαιον να ελπίσετε τας οποίας υπέρ υμών επεκαλέσθην βοηθείας, ούτε καμμίαν άλλην συνδρομήν, διά να δυνηθήτε να εύρετε τα μέσα να εισάξετε την εσωτερικήν ευταξίαν και να φυλάξετε την υπόληψίν σας εις τον έξω κόσμον.

Τοιαύτα συλλογιζόμενος, αισθάνομαι ζωηράν θλίψιν, ότι η εν Τροιζήνι Εθνική Συνέλευσις δεν εφωδίασε την Βουλήν με αποχρώσας δυνάμεις, διά να εχη την εξουσίαν να κυρώση τα μέτρα, άτινα η κοινή σωτηρία αποκαθιστά εις το εξής εξ ανάγκης κατεπειγούσης απαραίτητα.

Νέα Εθνική Συνέλευσις δεν εμπορεί να συνέλθη παντελώς, προ του Απριλίου μηνός. Αλλ’ εν τω μεταξύ τούτω, εξακολουθούσα η ενεστώσα κρίσις εμπορεί να μηδενώση όλας τας ελπίδας σας και να αποστερήση τους καρπούς των υπέρ του ιερού αγώνος απείρων θυσιών· αγώνος, τον οποίον με τοσαύτην ανδρείαν και καρτερίαν υπεστηρίξατε!

Πεπεισμένος, με πόσην ανυπομονησίαν επιθυμείτε να τρυγήσετε τους καρπούς των θυσιών τούτων και να πιστώσετε την προσδοκίαν των Συμμάχων Δυνάμεων, ως και την υπέρ υμών πρόνοιαν, με την οποίαν ο χριστιανικός και πολιτισμένος

κόσμος σας τιμά αποφασίζω να σας προμηθεύσω το κατ’ εμέ μόνον μέσον προς τον σκοπόν, συγκαλών Εθνικήν Συνέλευσιν τον Απρίλιον μήνα και έως της συγκροτήσεως αυτής δεχόμενος σύστημα προσωρινής Κυβερνήσεως, θεμελιωμένον, εν τοσούτω, επάνω εις τας βάσεις των πράξεων της Επιδαύρου, του Άστρους και της Τροιζήνος.

Δεν εδέχθην, μ’ όλα ταύτα, το σύστημα τούτο, ειμή αφού έλαβα την γνώμην της Βουλής και των μεταξύ σας πλέον φωτισμένων από τα φώτα της πείρας· ούτε βάλλω τούτο εις εκτέλεσιν, χωρίς της συμπράξεως του ενός και του άλλου, και μάλιστα εκείνων, οίτινες διά των ψήφων των επαρχιών της επικρατείας ανέβησαν ήδη εις τον έντιμον βαθμόν της πρώτης αρχής ή της αντιπροσωπείας του έθνους.

Κοινωνούντες μετ’ εμού, θέλουν μεθέξει των αγώνων και του υπευθύνου μου· περί τούτων δε θέλει κρίνει η Εθνική Συνέλευσις.

Όλη ολόκληρος η ζωή μου· το δημόσιον στάδιον, το οποίον διέτρεξα πλέον των τριάκοντα χρόνων η εύνοια, την οποίαν εντεύθεν απήλαυσα εις πολλούς της Ευρώπης τόπους, σας προμηνύουν, ότι ο μόνος σκοπός της αποφάσεώς μου ταύτης είναι να καταχθήτε, τέλος, υπό την αιγίδα των νόμων και να διαφυλαχθήτε από τας ολέθριους συνεπείας Κυβερνήσεως αυθαιρέτου.1

Εν Αιγίνη τη 20 Ιανουαρίου 1828

Ο Κυβερνήτης

I. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

1. Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 4ος, σσ. 6-8

27.

Τω Κ. NAYAPXΩ ΚΟΔΡΙΓΓΤΩΝΙ, εις Μελίτην

Αιγίνη, 28 Ιανουαρίου 1828

[Η επιστολή και το υπόμνημα προς τον Άγγλο ναύαρχο Κοδριγκτώνα του Κυβερνήτη δικαιολογούνται από τον σύνδεσμο που είχε αναπτυχθεί μεταξύ των δύο ανδρών, όταν ο Καποδίστριας, στο ταξείδι του προς την Ελλάδα είχε σταθμεύσει και στη Μάλτα. Εξ άλλου φανερώνει ότι ο Καποδίστριας κατέβαλε προσπάθεια ν’ αξιοποιήσει για την Ελλάδα τις κρίσιμες εκείνες στιγμές οποιαδήποτε πηγή από την οποίαν θα μπορούσε ν’ αντλήσει βοήθεια. Κι έδινε πρώτος το παράδειγμα προσφέροντας για τον ελληνικό λαό τα προσωπικά περιουσιακά του στοιχεία].

Ο κ. πλοίαρχος Πάρκερ θέλει εκθέση εις την Εξοχότητά σας τα του ταξειδίου μας και όσα συνενόησεν ο άριστος νους του εκ της θεωρίας των ανθρώπων τε και πραγμάτων ων είδομεν διά Ναυπλίου παραπλέοντες, και ων βλέπομεν νυν εν Αιγίνη, όπου πλήθος απανταχόθεν της Ελλάδος, συρρέουσι. Θέλει σας ειπεί, κύριε Ναύαρχε, ότι ούτε δυστυχέστερος λαός άλλος υπήρξε ποτέ, ούτε αξιώτερος ενταυτώ όσων ευεργεσιών του υπόσχονται η υψηλή σύνεσις και η χριστιανική μεγαλοδωρία των υπογράψαντων την Λονδίνειον συνθήκην ανάκτων. Αλλά και εμόν χρέος είναι να συνάψω εις τας από του κ. Πάρκερ πληροφορίας, όσας η Ελλάς με επιφορτίζει να σας καθυποβάλω, ομού δε και τους πόθους αυτής. Υμείς δε, κύριε ναύαρχε, σώσαντες την ημέραν της 20 Οκτωβρίου την αειμνημόνευτον, το γενναίον τούτο και αξιοθαύμαστον έθνος από της Οθωμανικής ρομφαίας τε και αιχμαλωσίας, θελήσατε να τελειώσετε το έργον σας. Σώσατέ το σήμερον από της αναρχίας τε και αθλιοπαθείας, κακών αλληλογεννήτων κατ’ ανάγκην δαιμονίαν και άφυκτον.

Επταετής πόλεμος εξολοθρευτικός και εσωτερική αταξία αφίνουσι την Ελλάδα εις χείρας 20 ή 30.000 στρατιωτών και 15 ή 20.000 αεργούντων ναυτών. Η πολιτεία δεν έχει οικονομίαν. Η μεν Στερεά και η Πελοπόννησος δεν φέρουσιν ουδεμίαν πρόσοδον τα δε εισοδήματα του Αιγαίου το πλείστον προεξωδεύθησαν εις κατεπειγούσας ανάγκας, και εις εκτέλεσιν σχεδίων ίσως μη αρμοζόντων εις την κατάστασιν και εις τα αληθή συμφέροντα της Ελλάδος. Ο λαός είναι εις την πανεσχάτην απορίαν, διότι οι στρατιώται, χωρίς να πολεμώσι τους Τούρκους, κατατρώγουσι την ελπίδα της τροφής του και εις το παρόν και εις το μέλλον. Η δε ναυτιλία, αντί να του προμηθεύση πόρους, τον καταβαρύνει με τα αποτελέσματα της πειρατείας. Το πρώην ονομαζόμενον ενταύθα Βουλευτικόν σώμα και κυβέρνησις, ήτον κατά το εικός ανίκανον να αναστείλη την πρόοδον του κακού και να εύρη την θεραπείαν. Μη έχον να θρέψη ή να μισθοδοτήση ουδένα στρατιωτικόν ή πολιτικόν υπεργάτην, παρ’ ουδέν ελογίζετο υπό τε του στρατού και του στόλου και του λαού· όθεν και την εφήμερον εξουσίαν του περιώριζεν εις πλάγια μέσα, εις επιρροάς κομμάτων, καί ποτε ίσως εις πράξεις αμφίβολον εχούσας το έννομον. Αλλ’ όμως δεν με είναι δυνατόν να σιωπήσω περί των ανδρών τούτων το δίκαιον ότι άμα ακούσαντες παρ’ εμού τους λόγους, παραιτηθέντες εκουσίως από την αρχοντίαν των, προσεκύρωσαν ομοψύχως την παρ’ εμού συνταχθείσαν προσωρινήν κυβέρνησιν, της οποίας τα καταστατικά γράμματα, τον αριθμόν έξ, τολμώ να συνάψω ενταύθα, γαλλιστί μεθερμηνευόμενα.1

1. Πρόκειται για τις εκθέσεις των υπουργών της προσωρινής κυβερνήσεως, που δημοσιεύονται σε προηγούμενες σελίδες.

Μεγάλη είναι η επ’ εμέ καθημένη ευθύνη, και τόσον βαρυτέρα, όσον εθελουσίως την αναδέχομαι. Θέλει ιδεί όμως η Υμετέρα Εξοχότης, ότι να την μετριάσω επαγωνίζομαι, διά βαθμών πορευόμενος, και μόνον οδηγόν λαμβάνων την αυθεντίαν της πείρας ην αυτός εγώ θέλω πειραθή τών τε ανθρώπων και των θεσμών.

Καί τοι δε απεριορίστου ούσης της εις εμέ εμπιστοσύνης του έθνους, τα δοκίμιά μου ούτε να εκτελεσθώσιν ούτε να ωφελήσωσι δύνανται, ειμή όταν ημπορέσω να πληρώσω ευτάκτως και εννόμως τον στρατόν και τον στόλον, να περιθάλψω οπωσούν τον ανέστιον γενόμενον λαόν, και ούτω να τον επικολλήσω πάλιν εις την γην του και εις τας εργασίας επί των οποίων μόνων δύναται να στηριχθή η αληθής κοινωνική διακόσμησις.

Και ώδε παραθέτω υπόμνημα παρέχον αποσημείωσιν των βοηθειών όσων έχω απαραίτητον χρείαν όχι μόνον διά να κατορθώσω τα ειρημένα, αλλά και διά να ελευθερώσω τουλάχιστον την Πελοπόννησον και την Αττικήν από την παρουσίαν των Τούρκων.

Αν λοιπόν διά της ευνουστάτης μεσιτείας της Υμετέρας Εξοχότητος η Ελλάς λάβη δι’ εν έτος ή καν δι’ οκτώ ή και έξ μήνας την συλλογικήν επικουρίαν ην εν ονόματι αυτής αιτώ παρά των τριών βασιλειών, η Ελλάς σώζεται, και δυνατή γίνεται να συντελέση δραστηρίως εις διάπραξιν της συνθήκης της 6 Ιουλίου. Ει δε μη, η Ελλάς χάνεται, και μετ’ αυτής ίσως όλαι αι ελπίδες του να διαφυλαχθή η Ευρώπη από τα επαπειλούμενα δυστυχήματα εκ της βιαίας πτώσεως της τουρκικής δυναστείας.

Εκπέμπω το παρόν εις Μελίτην διά του κ. Κοντοσταύλου επί του ελληνικού βρικίου Έκτορος, πλοιαρχούντος Γιαννίτση.

Περιμένω δε, κύριε Ναύαρχε, ταχείας παραμυθίας παρά τε υμών και παρά του Κ. κόμητος Έϋδεν και του κ. ναυάρχου Ρινιή, εύελπις ων ότι αι εις εμέ επιβραβευθείσαι υποσχέσεις παρά των τριών αυλών, ευνοϊκώς δεξαμένων το υπόμνημά μου της 31 Αυγούστου (12 Σεπτεβρίου) 1827, θέλουσι τέλος πληρωθή, λαμβανόντων των ναυάρχων αυτών τας εις τούτο αναγκαίας εντολάς και πληρεξουσιότητας.

Και είμαι εις ανάγκην αλγεινήν μεν, ανάγκην όμως, να προσφύγω εις δύο τρόπους διά να οικονομηθώ έως ου φθάσωσιν αι εκλιπαρούμεναι βοήθειαι.

Το μεν πρώτον, να μεταχειρισθώ προς το παρόν τας μικράς ποσότητας όσας η ευρωπαϊκή φιλανθρωπία με ενεπίστευσεν, όλας συναθροιζομένας το πολύ εις 300.000 φράγκων, μόλις αρκούντων εις προσωρινήν τινα αναψύχωσιν της στρατιωτικής υπηρεσίας θαλάσσης και στερεάς. Ποιών δε τούτο, αναδέχομαι να αθετήσω τας βουλάς των ευεργετών της Ελλάδος, οίτινες ρητώς μοι ενετείλαντο να μεταχειρισθώ τας συνεισφοράς των εις εξαγορασμόν αιχμαλώτων, και περιποίησιν γερόντων και γυναικών και παιδιών, αστέγων και ανεστίων μεινάντων εκ του πολέμου. Από τας υμετέρας άρα χρηστάς διαπράξεις ελπίζω,

κύριε Ναύαρχε, να βοηθηθώ τάχιον διά να εκτελέσω τας ήδη αναβαλλομένας εντολάς των ευεργετών εκείνων.

Το δε δεύτερον, δίδω πληρεξουσιότητα εις τον κ. Κοντόσταυλον ν’ αγοράση με πίστωσιν εν Μελίτη και να με στείλη το συντομώτερον δύο φορτηγήματα τροφών, αξίας 20 έως 25.000 ταλλήρων και παραδίδω εις χείρας του ως ενέχυρον του αγορασμού παν ό,τι μου μένει, δηλαδή τα ολίγα μου εν Κερκύρα κτήματα. Και δεν δύναμαι να κάμω περισσότερον, αλλ’ ούτως απεξοφλήσας τα χρέη μου, επικαλούμαι πλέον την θείαν Πρόνοιαν υπέρ του δυστυχούς τούτου τόπου, παραθέτων αυτόν, κύριε Ναύαρχε, και εις την υμετέραν μέλησιν.

Δεν θέλω παύση την γραφήν μου, κύριε Ναύαρχε, χωρίς να σας ευχαριστήσω από καρδίας και διά τας τιμάς με τας οποίας ο κ. πλοίαρχος Πάρκερ επροθυμήθη να κοσμήση τον εγκαινισμόν της νέας κυβερνήσεως της Ελλάδος. Αυτού το παράδειγμα ηκολούθησε και ο κ. Λεβλάν, ηγεμών της γαλλικής φρεγάτας Ήρας, ευρεθείς εις τον όρμον της Αιγίνης, και ο κυβερνήτης της ρωσσικής φρεγάτας Ελένης κ. Πέτροβιτς, φθάσας ευκαίρως, συνεκόσμησε και αυτός την πομπήν της εγκαθιδρύσεως του Πανελληνίου.

Το Ελληνικόν έθνος, κατακαρδίως επιθελγόμενον διά ταύτα πάντα τα ευνοήματα, όσον ούπω θέλει δείξη, ελπίζω, την ευγνωμοσύνην του εις τους ανακτας τους ευδοκούντας να φροντίζωσι περί της αυτού σωτηρίας, αυλιζόμενον εν ησυχία και ευδαιμονία διά τα ευεργετήματά των.

Υστερ. Το παρόν έμελλε μεν να σταλή μετά του κ. Κοντοσταύλου διά του βρικίου Έκτορος, αλλά παραδίδεται εις βρίκιον αγγλικόν αναγόμενον σήμερον ως επί Κέρκυραν και Μελίτην, ευκαιρίαν προσφερομένην μοι παρά του κ. πλοιάρχου Πάρκερ.

Αναμνηστήριον πρόσθετον εις την προηγουμένην γραφήν.

Δεν δύναται η Ελληνική κυβέρνησις να κατασταθή ανεξάρτητος και ανεξαρτήτως να πράττη διώκουσα τα δύο ταύτα, την ελευθέρωσιν του τόπου από της παρουσίας των Τούρκων, και την στερέωσιν της ευταξίας διά της φιλοπονίας, ει μη πληρώνουσα ομαλώς κατά τον νόμον τους στρατιώτας και ναύτας του κράτους.

Υπολογιζόμενοι δε προς το ελάχιστον τα μέσα της επιτεύξεως του διπλού σκοπού, τα συστέλλομεν.

α. Εις στρατιωτικήν συγκρότησιν 23.500 ανθρώπων.

β. Εις πλοία καθωπλισμένα δεκαπέντε.

Αι δυνάμεις αύται, αγόμεναι υπό αξίων αρχηγών και καλώς διευθυνόμεναι, ικαναί εισιν εις το βιάσαι τους Τούρκους να κενώσωσι τα φρούρια Πελοποννήσου και Αττικής, και εις το εκριζώσαι την πειρατείαν.

Κατά τον υποσημειούμενον λογαριασμόν, εις 100.000 τάλληρα ισπανικά φέρεται ως έγγιστα η χρειώδης μηνιαία δαπάνη. Και ταύτην μετά κρίσεως, σωφρονιστικής διοικονομούσα η κυβέρνησις, δύναται να κρατήση ενταυτώ και τας ήδη αρχηνημένας εις την δυτικήν Ελλάδα, Χίον και Κρήτην επιχειρήσεις.

Αφ’ ου δε η Πελοπόννησος και η Αττική ελευθερωθώσιν από τους Τούρκους, τότε και η κυβέρνησις τας ελευθερώνει από την παρουσίαν των ατάκτων στρατευμάτων της, μεταχειριζομένη αυτά (εάν η Πόρτα τυφλώττη περί τα εαυτής) εις επικράτησιν των κουφότερων ίσως επιχειρηθέντων κατά τε την δυτικήν Ελλάδα και τας προμνημονευθείσας δύο νήσους.

Οπόταν δε η Ελληνική κυβέρνησις καταντήση βέβαια ότι υπάρχουσιν εις το ταμείον της δι’ εν έτος ή και διά μήνας έξ ή οκτώ, 100.000 τάλληρα κατά μήνα, ευκόλως θέλει διπλώση την ποσότητα από της πίστεως, ευρίσκουσα πόρους παρά εμπλούτων Ελλήνων, και δι’ αυτών αμέσως περιθάλπουσα το ανέστιον πλήθος και διά της επαιτείας κακοηθοποιούμενον, τότε δε εσόμενον γεωπονικόν και πλουτιστικόν των δημοσίων προσόδων.

Έξοδα κατά μήνα. Διά το στράτευμα ξηράς

Άτακτοι 20.000

Εις τροφάς, 15.000 κιλά σίτου Τάλληρα ισπ. 15,000

Εις μισθούς, προς 2 τάλληρα και 5 γρόσια τουρκικά 47.144

62,144

Τακτικόν σώμα

Το τακτικόν σώμα, συγκείμενον εκ 3.000 πεζών και 500 ιππέων, απαιτεί κατά μήνα ως έγγιστα, και λογιζομένων μόνον του μισθού και των τροφών,

Εις τροφάς 3.500 ανθρώπων, 2.250 κιλά σίτου Τάλ. ισπ. 2.250

Εις μισθούς στρατιωτών τε και αξιωματικών 17.500

19,750

Διά τον στόλον, κατά το έγγιστον της φρεγάτας Ελλάδος.

Στόλος της κυβερνήσεώς

600 ναυτών της φρεγάτας Ελλάδος, τροφαί και μισθοί Τάλ. ισπ. 5,313

120 ναυτών μιας κορβέττας τροφαί και μισθοί 1.063

160 ναυτών δύο ατμοπλοίων τροφαί και μισθοί 1.418

50 ναυτών μιας γολέττας τροφαί και μισθοί 354

100 ναυτών τεσσάρων κανονοφόρων τροφαί και μισθοί 886

Πλοία ναυλωμένα

120 ναυτών μιας κορβέτας τροφαί και μισθοί 1.063

500 ναυτών δύο βρικίων τροφαί και μισθοί 4,400

14.497

Σημ. Άνευ του ναύλου των πλοίων.

Χρειάζεται και προμήθεια 400 κανταρίων πυρίτιδος κανονιών, και 200 κανταρίων πυρίτιδος τουφεκίων. Το δε ρούχον εις ενδυμασίαν των τακτικών, η αγορά των ίππων, του φυσεκοχαρτίου, του μολύβδου, κτλ. κάμνουσι ποσότητα οριστήν

ταλ. ισπ. 3.579

Ταύτας τας συμβολάς με ίσην ευγνωμοσύνην θέλει δεχθή η ελληνική κυβέρνησις είτε εις πράγματα είτε εις νόμισμα. Και θέλει κρατήση ακριβή λογαριασμόν των δοθησομένων αυτή 100.000 ισπανικών ταλλήρων κατά μήνα έως ότου συναποφασίσωσιν αι τρεις αυλαί να βοηθήσωσι την Ελλάδα, είτε δίδουσαι αυτή άπαξ πληρωμένην μίαν ποσότητα 900.000 λίρας, είτε εγγυώμεναι κατά τους σημειωθέντας όρους εν τω υπομνήματι της 31 Αυγούστου (12 Σεπτεβρίου), δάνειον 1.000.000 λιρών συμφωνούμενον παρά της Ελλάδος. Και οποτέρως αποφασίσωσι, τα σήμερον ζητούμενα παρά της ελληνικής κυβερνήσεως 100.000 τάλληρα κατά μήνα θέλουσιν ή αφαιρεθή ή αποδοθή.1

1. Επιστολαί κλπ., τ. 1, σ.σ.

28.

Αριθ. 1458

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Προς το Πανελλήνιον

Οπόταν τον Ιανουάριον μήνα συνεμέθεξα με το έθνος της ελπίδος του να συγκαλέσω πλησίον μου εντός του Απριλίου τους αντιπροσώπους του, τούτο ήτον ευθύς μετά την άφιξίν μου εις την Ελλάδα και, επομένως, μου ήταν αδύνατον να γνωρίσω καθ’ όλην της την έκτασιν την αταξίαν, ήτις επεκράτει

εις όλους τους κλάδους της Οικονομίας και κατ’ εξοχήν εις τον του Εσωτερικού. Όθεν, ευκόλως ημπορούσα να απατηθώ και να νομίσω, ότι εις το διάστημα τριών μηνών ήθελα δυνηθή, διά μέσου των οποίων έμελλον να με χορηγήσουν φώτων οι διοικηταί των επαρχιών και των νήσων, να προπαρασκευάσω τας αναφοράς και τα σχέδια νόμων, περί των οποίων η Εθνική Συνέλευσις έμελλε ν’ αποφασίση.

Αλλά, πολύ απέχομεν τούτου, και όχι, βέβαια δι’ έλλειψιν προθυμίας ή κόπου από μέρους μου. Μ’ όλας μου τας προσπαθήσεις, μόλις ημπορούμεν να ελπίσωμεν, ότι εντός του Απριλίου θέλει κατορθωθή έναρξις βελτιώσεως εις την εσωτερικήν διοίκησιν των νήσων και των επαρχιών της επικρατείας. Επομένως, είμεθα βιασμένοι ν’ αναβάλωμεν την συγκάλεσιν της Εθνικής Συνελεύσεως, έως ότου ο οργανισμός των νέων προσωρινών διοικήσεων θέλει μας δώσει τα μέσα του να φθάσωμεν, με την σύμπραξιν αυτής της Συνελεύσεως, τον οποίον προεθέμεθα μέγαν σκοπόν από τον μήνα Ιανουάριον.

Προσκαλώ, λοιπόν, το Πανελλήνιον να με δώση την περί τούτου γνώμην του. Ευθύς αφού την λάβω, θέλω κοινοποιήσει εις τας επαρχίας και τας νήσους τα αίτια, άτινα απεκατέστησαν αναγκαίαν την αναβολήν της Εθνικής Συνελεύσεως, και τούτο διά μέσου των Προσωρινών Διοικητών.1

Εν Αιγίνη τη 2 Απριλίου 1828

Ο Κυβερνήτης

I. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

(Τ.Σ.) Σ. Τρικούπης

1. Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 4, σ. 8.

[Το Πανελλήνιο με την υπ’ αριθ. 11/5/1828 πράξη του αποδέχεται την αναβολή και συγκατατίθεται στη γνωστοποίηση από τον Κυβερνήτη της αναβολής «εις τας επαρχίας και τας νήσους και τα αίτια, άτινα την κατέστησαν αναγκαίον»].

29.

Αριθ. 7495

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Προς το Πανελλήνιον

Η Βουλή και η Κυβέρνησις ανήγγειλαν εις το έθνος διά πασιφανών πράξεων, ότι το συνέδριον των πληρεξουσίων του θέλει συγκαλεσθή κατά τον Απρίλιον μήνα.

Δειναί περιστάσεις εμπόδισαν την εκπλήρωσιν των ευχών μας, και διά του εγγράφου σας της 5 του Απριλίου εδείξατε, κύριοι, ότι αποδέχεσθε την γνώμην μας, συμμετέχοντες της κατά τούτο λύπης και των ελπίδων μας.

Μόλις επλησίαζεν η στιγμή του προσδιορισμού της εποχής, καθ’ ην τα τμήματα, κατά τον εσωτερικόν διοργανισμόν των, έπρεπε να εκλέξουν υπό την προστασίαν νομικής τάξεως τους πληρεξουσίους των, και πάραυτα νέον δυστύχημα, η πανώλης, εμπόδισε και ανέβαλε τας εργασίας, αίτινες σκοπόν είχον ένα τόσον ουσιώδες αποτέλεσμα.

Δεν αγνοείτε, επίσης, τας μεγάλας άλλας υποθέσεις, εις τας οποίας, συμφώνως με ημάς, εχρεωστούσατε να προσηλώσετε την προσοχήν σας από τον Σεπτέμβριον μήνα.

Στοχαζόμεθα δε, ότι χρεωστούμεν ήδη να σας προκαλέσωμεν να ενασχοληθήτε και εις τα περί της συγκαλέσεως της Εθνικής Συνελεύσεως. Εις σας ανήκει να λάβετε εις σκέψιν τους καθεστώτας νόμους και να ίδητε, τί λογής, χωρίς ν’ απομακρυνθώμεν από τας αρχάς των, εμπορούμεν να προσκαλέσωμεν τους πολίτας των διαφόρων τμημάτων και επαρχιών της επικρατείας να εκλέξωσι τους πληρεξουσίους των.

Αφ’ ης στιγμής η Ελλάς ανέλαβε την ενέργειαν των δικαιωμάτων της, καμμία εποχή δεν επαρουσιάσθη τόσον κρίσιμος! Αι σκέψεις της Συνελεύσεως θέλουν γένει, να είπω ούτως, υπό τας όψεις του φωτισμένου κόσμου και ιδιαιτέρως των Δυνάμεων, αίτινες τιμώσι την πατρίδα μας διά της ευνοίας των. Η τύχη της Ελλάδος κείται εις τας χείρας τούτων των μεγάλων και γενναίων Δυνάμεων. Είθε το έθνος να εκπληρώση το χρέος του! Αλλά, τότε θέλει το εκπληρώσει, όταν δειχθή άξιον της τύχης, την οποίαν αι, όσον ηρωϊκαί, τόσον και απειραριθμοι θυσίαι του τω προσδιώρισαν. Η Θεία Πρόνοια θέλει κάμει τα λοιπά.1

1. (Σημ. Μάμουκα). Εις το γαλλικόν πρωτότυπον είν’ εκπεφρασμέναι καθαρώτερον αι ιδέαι, αι εις τας τρεις τελευταίας περιόδους του παραγράφου τούτου περιεχόμεναι: L’ avenir de la Créce est entre les mains de ces grandes Puissances. Que la nation remplisse ses devoirs; qu’ elle les remplisse en se montrant digne des destinées que, par ses sacrifices aussi héroïques qu’ immenses, elle s’ est efforcée de fixer. La Providence fera le reste.

Κατά το πνεύμα τούτο σας προσκαλώ, κύριοι, να θεωρήσετε και να διαλύσετε τα διάφορα αντικείμενα, τα οποία παρουσιάζει η εργασία, την οποίαν ζητώ παρ’ υμών.

Το συνέδριον, κατά τον αριθμόν και την αναλογίαν των πληρεξουσίων, χρεωστεί να παραστήση τα νόμιμα συμφέροντα των επαρχιών, όσαι απήλαυσαν το δικαίωμα του ν’ αποστέλλωσιν αντιπροσώπους εις την Εθνικήν Συνέλευσιν. Ορμώμενοι από την βάσιν ταύτην, την οποίαν αι πράξεις των προτέρων Συνελεύσεων καθιερώνουσι με τρόπον αναντίρρητον, θέλετε μας προτείνει τους τύπους, κατά τους οποίους αι επαρχίαι, οσαι εξ αιτίας του πολέμου δεν είναι ακόμη εντελώς ωργανισμέναι, οφείλουσι να εκλέξωσι τους πληρεξουσίους των.

Σας προτρέπομεν να ενασχοληθήτε εις τούτο με τον ζήλον, όστις σας χαρακτηρίζει. Άμα λάβωμεν την εργασίαν σας ταύτην, θέλομεν σπεύσει να σας κοινοποιήσωμεν τα περαιτέρω μέτρα, τα οποία χρεωστούμεν να λάβωμεν.1

Εν Πόρω τη 30 Οκτωβρίου 1828

Ο Κυβερνήτης

I. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας

(Τ.Σ.) Σ. Τρικούπης

1. Ό.π., σσ. 10-11.

30.

[Το Πανελλήνιο χρειάστηκε δύο μήνες για να συντάξει το σχέδιο ψηφίσματος με το οποίον θα γίνονταν οι εκλογές. Και τις 30 Δεκεμβρίου 1828 υποβάλλει στον Κυβερνήτη με έγγραφό του όλα τα σχετικά με τις εκλογές πληρεξουσίων στην Δ Εθνική Συνέλευση, τα οποία συνοψίζονται σε σχέδιο ψηφίσματος].

Αφ’ ότου έλαβε το Πανελλήνιον το υπ’ αριθ. 7495 εγγραφόν Σας, αναφερόμενον εις την συγκάλεσιν της Εθνικής Συνελεύσεως, ησχολήθη επιμόνως να συντάξη σχέδιον ψηφίσματος, καθ’ ο οφείλουσι να γένωσιν αι εκλογαί των πληρεξουσίων εις την Δ' Εθνικήν Συνέλευσιν, το οποίον και τελειωθέν ήδη Σας διευθύνει διά του παρόντος εγγράφου.

Εις την σύνταξιν του σχεδίου τούτου ασχολούμενον το Πανελλήνιον, επειδή

ιδιαίτερος νόμος περί εκλογής πληρεξουσίων δεν ήτον εκδεδομένος, είχε πάντοτε προ οφθαλμών τον μέχρι τούδε ισχύοντα νόμον περί εκλογής αντιπροσώπων υπ’ αριθ. ΙΖ' καί τινας άλλας διατάξεις, γενομένας κατά διαφόρους εποχάς εις το αυτό αντικείμενον. Αλλ’ αν και το Πανελλήνιον προέθετο σκοπόν να μην απομακρυνθή, ει δυνατόν, από τον ειρημένο νόμον και τας διατάξεις, η ατέλεια, όμως, τούτων και η των περιστάσεων μεταβολή κατέσταιναν άφευκτον απομακρυσμόν τινα από αυτά.

Μετά το ψήφισμα τούτο, ακολουθεί υπ’ αριθ. 1 σχέδιον των διατυπώσεων, αι οποίαι πρέπει να φυλάττωνται εις τας συνελεύσεις, ώστε αι εκλογαί των πληρεξουσίων να γένωσι μ’ όλην την απαιτουμένην τάξιν και νομιμότητα.

Επισυνάπτονται δε, προσέτι, και δύο σχέδια εφοδιαστικών εγγράφων το μεν πρώτον, υπ’ αριθ. 2, διδόμενον εις έκαστον των εκλογέων παρά της πεμπούσης αυτούς πόλεως η χωρίου, το δε υπ’ αριθ. 3, δι’ ου εφοδιάζεται ο πληρεξούσιος από την συνέλευσιν των εκλογέων, διά να παρουσιασθή εις την Εθνικήν Συνέλευσιν.

Εις αυτό τούτο το σχέδιον προσδιορίζεται και η εποχή της ενάρξεως των εκλογών κατά την τελευταίαν Κυριακήν του ερχομένου Ιανουαρίου μηνός. Αλλ’ η Εξοχότης Σας, γνωρίζουσα τας περιστάσεις και κρίνουσα, αν η προθεσμία αύτη είναι πολλή η ολίγη, ημπορεί να παρατείνη μίαν εβδομάδα την εποχήν ταύτην η να την συντέμη, κατά τας περιστάσεις.1

Εν Αιγίνη τη 30 Δεκεμβρίου 1828

Ο Πρόβουλος των Εσωτερικών

Ανδρέας Ζαΐμης

1. Ό.π., σσ. 11 - 12.

Σχέδιον ψηφίσματος

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Επειδή νόμος ιδιαίτερος περί εκλογής πληρεξουσίων εις Εθνικήν Συνέλευσιν, δεν είναι εκδεδομένος, αι δε εκλογαί αυτών εις τας μέχρι τούδε συγκροτηθείσας Συνελεύσεις έγιναν κατά τον υπ’ αριθ. ΙΖ' περί εκλογής παραστατών νόμον

Έχοντες αφ’ ενός μέρους προ οφθαλμών, να μην απομακρυνθώμεν, όσον το δυνατόν, από τας αρχάς, τας οποίας καθιερώνει ο νόμος ούτος, και αφ’ ετέρου

επιθυμούντες, ώστε η εκλογή των πληρεξουσίων εις την Δ' Εθνικήν Συνέλευσιν να παριστάνη με τον τακτικώτερον και πληρέστερον τρόπον την ελευθέραν θέλησιν των πολιτών των επαρχιών, όσαι έσχον το δικαίωμα να αποστέλλωσιν αντιπροσώπους εις Εθνικήν Συνέλευσιν

Ακούσαντες και την γνώμην του Πανελληνίου,

ΨΗΦΙΖΟΜΕΝ:

Άρθρον 1. Αι εκλογαί των πληρεξουσίων των επαρχιών της Ελλάδος εις την συγκαλουμένην Δ' Εθνικήν Συνέλευσιν γίνονται από τους εκλογείς των πόλεων, κωμοπόλεων, χωρίων και κοινοτήτων, συνηθροισμένους εις την πρωτεύουσαν εκάστης επαρχίας εις ρητήν ημέραν.

2. Οι εκλογείς των πόλεων, κωμοπόλεων, χωρίων και κοινοτήτων διορίζονται από τους έχοντας το δικαίωμα της ψήφου πολίτας, κατ’ αναλογίαν των οικογενειών δηλαδή, τα μέρη τα κατοικούμενα από δέκα πέντε μέχρι των πεντήκοντα οικογενειών διορίζουσιν ένα εκλογέα· τα από πεντήκοντα μέχρι των εκατόν, δύο· τα από εκατόν μέχρι διακοσίων, τρεις· και αναλόγως, με την προσθήκην ενός εις πάσαν εκατοντάδα.

3. Ο διορισμός των εκλογέων και η εκλογή των πληρεξουσίων γίνεται διά της πλειοψηφίας, και η συναπτομένη εις το παρόν ψήφισμα διάταξις κανονίζει τον τρόπον, τον τόπον και τον χρόνον της ψηφοφορίας.

4. Έχουν δικαίωμα ψήφου εις τον διορισμόν των εκλογέων:

α'. Οι αυτόχθονες της πόλεως, κωμοπόλεως ή του χωρίου Έλληνες,

β'. Οι Έλληνες, οι απ’ οποιονδήποτε μέρος ελθόντες εις την Ελλάδα το πρώτον ή το δεύτερον έτος του ελληνικού αγώνος, διαμείναντες και λαβόντες πραγματικόν μέρος εις αυτόν και στήσαντες την κατοικίαν των εις το οποίον μέλλουν να ψηφοφορήσουν μέρος.

γ'. Οι προ τριών ετών μετά της οικογενείας των μετοικήσαντες από τα εις τον οθωμανικόν ζυγόν υποκείμενα μέρη, ή προ δύο ετών μετοικήσαντες και νυμφευθέντες αυτόχθονα Ελληνίδα.

δ'. Οι από οποιονδήποτε άλλο μέρος προ τεσσάρων ετών μετά της οικογενείας των μετοικήσαντες Έλληνες, ή προ τριών ετών μετοικήσαντες και έκτοτε νυμφευθέντες αυτόχθονα Ελληνίδα.

ε'. Οι πολιτογραφηθέντες αλλοεθνείς, έξ έτη σταθερώς κατοικούντες μετά της οικογενείας των όπου μέλλουν να ψηφοφορήσωσιν, ή προ τεσσάρων ετών σταθερώς κατοικούντες αυτόθι και έκτοτε νυμφευθέντες αυτόχθονα Ελληνίδα.

5. Δεν έχουν δικαίωμα ψήφου οι νεώτεροι των 24 ετών, ούτε ο κλήρος, εκτός των πρεσβυτέρων.

Αποκλείονται, ωσαύτως, του δικαιώματος τούτου οι υπομίσθιοι υπηρέται, οι επαίται, οι φρενοβλαβείς και οι εγκληματίαι.

6. Οι από οποιονδήποτε μέρος Έλληνες συστήσαντες εις την ελληνικήν επικράτειαν κοινότητας χωριστάς, πληρωθέντος του πρώτου έτους από της συστάσεως αυτών, εκλέγουν κατά το 2 άρθρον του παρόντος ψηφίσματος τους εκλογείς των, οι οποίοι ψηφοφορούν μετά των εκλογέων της επαρχίας, εις την περιφέρειαν της οποίας ευρίσκονται αι κοινότητες, διά τον διορισμόν του πληρεξουσίου ή των πληρεξουσίων της επαρχίας. Όταν ο αριθμός των οικογενειών, από τας οποίας σύγκεινται αι κοινότητες, υπερβαίνη τας δύο χιλιάδας, συμπληρωθέντος του πρώτου χρόνου από της συστάσεώς των, έχουν το δικαίωμα να στείλωσιν εις την Εθνικήν Συνέλευσιν ίδιους πληρεξουσίους, εκλεγομένους παρά των εκλογέων αυτών.

7. Η συνέλευσις των εχόντων δικαίωμα ψήφου εις τον διορισμόν των εκλογέων προεδρεύεται από τον δημογέροντα ή από τον πρεσβύτερον των δημογερόντων εκάστης πόλεως, κωμοπόλεως, χωρίου ή κοινότητος.

8. Οι εκλογείς πρέπει να είναι:

α'. Αυτόχθονες Έλληνες της πόλεως, κωμοπόλεως ή του χωρίου, από τον οποίον διορίζονται· ή αυτόχθονες άλλης ελληνικής επαρχίας, αλλ’ έχοντες την διοριζομένην από το παρόν ψήφισμα κατάστασιν, συνισταμένην από ακίνητα κτήματα εντός των ορίων της πόλεως, κωμοπόλεως ή του χωρίου· ή, μη αυτόχθονες μεν, ελθόντες δε εις την Ελλάδα το πρώτον ή το δεύτερον έτος του ελληνικού αγώνος, διαμείναντες και λαβόντες πραγματικόν μέρος εις αυτόν ή μέτοικοι προ πέντε ετών από τα υπό τον οθωμανικόν ζυγόν μέρη και έχοντες την οικογένειάν των ή μέτοικοι από τα αυτά μέρη και νυμφευθέντες προ τεσσάρων ετών αυτόχθονα Ελληνίδα· ή απ’ οποιονδήποτε άλλο μέρος Έλληνες μετοικήσαντες μετά της οικογενείας των προ εξ ετών ή προ πέντε ετών νυμφευθέντες αυτόχθονα Ελληνίδα· ή πολιτογραφηθέντες αλλοεθνείς, προ επτά ετών σταθερώς κατοικούντες μετά της οικογενείας των ή, τουλάχιστον προ έξ ετών, νυμφευθέντες αυτόχθονα Ελληνίδα.

β'. Κύριοι ακινήτων κτημάτων, τιμής όχι ολιγωτέρας των διακοσίων διστήλων, ή έχοντες ετήσιον εισόδημα όχι ολιγώτερον των πεντήκοντα διστήλων από κινητά και ακίνητα κτήματα ή των εξήκοντα διστήλων από κινητά και ακίνητα κτήματα και από βιομηχανίαν.

9. Οσοι δεν έχουν δικαίωμα ψήφου εις τον διορισμόν των εκλογέων δεν διορίζονται εκλογείς.

10. Εάν τις εκ των εχόντων δικαίωμα ψήφου ή εκλογεύς ευρεθή εις φυλακήν, διά χρέος ή άλλην πολιτικήν διαφοράν, κατά την εποχήν των εκλογών, απολύεται της φυλακής διά προσωρινής εγγυήσεως μέχρι του τέλους των εκλογών.

11. Κανείς δεν εμπορεί να εμποδίση τον έχοντα δικαίωμα ψήφου ή τον εκλογέα (εκτός, αν είναι εις φυλακήν δι’ εγκλημα) από το να παρευρεθή εις τας εκλογάς, αλλ’ ουδέ να τον υποχρεώση με την βίαν να παρευρεθή εις αυτάς.

12. Οι εκλογείς, προεδρευόμενοι εις προκαταρκτικήν συνέλευσιν από τον

πρεσβύτερον των επαρχιακών δημογερόντων, εκλέγουν διά της πλειοψηφίας τον πρόεδρον και τον γραμματέα της συνελεύσεώς των.

13. Η διατήρησις της εσωτερικής ευταξίας εις την συνέλευσιν των εκλογέων ανήκει εις τον πρόεδρον.

14. Κανείς δεν δύναται να παρουσιασθή εις την συνέλευσιν των εκλογέων οπλοφορών, ουδέ άλλος, παρά τους εκλογείς, δεν είναι δεκτός εις αυτήν.

15. Οι πληρεξούσιοι εκλέγονται από τους εκλογείς διά πλειοψηφίας μεταξύ των εμφρονεστέρων και ηθικωτέρων πολιτών.

16. Οι πληρεξούσιοι πρέπει να είναι:

α'. Έλληνες αυτόχθονες της επαρχίας, από την οποίαν εκλέγονται· ή αυτόχθονες άλλης ελληνικής επαρχίας, έχοντες δε την διοριζομένην από το παρόν ψήφισμα κατάστασιν, συνισταμένην εις ακίνητα κτήματα εντός των ορίων της επαρχίας, από την οποίαν εκλέγονται· ή, μη αυτόχθονες μεν, ελθόντες δε εις την Ελλάδα κατά το πρώτον ή το δεύτερον έτος του ελληνικού αγώνος, διαμείναντες και λαβόντες πραγματικόν μέρος εις αυτόν· ή μέτοικοι προ επτά ετών από τα υπό τον οθωμανικόν ζυγόν μέρη και έχοντες την οικογένειάν των· ή μέτοικοι από τα αυτά μέρη και νυμφευθέντες προ έξ ετών αυτόχθονα Ελληνίδα· ή απ’ οποιονδήποτε άλλο μέρος Έλληνες, μετοικήσαντες μετά της οικογενείας των προ οκτώ ετών ή, τουλάχιστον προ επτά ετών, νυμφευθέντες αυτόχθονα γυναίκα· ή πολιτογραφηθέντες αλλοεθνείς, σταθεροί κάτοικοι μετά της οικογενείας των προ δέκα ετών ή προ οκτώ ετών νυμφευθέντες αυτόχθονα Ελληνίδα.

β'. Κύριοι ακινήτων κτημάτων, τιμής όχι ολιγωτέρας των εξακοσίων διστήλων· ή να έχωσιν ετήσιον εισόδημα από κινητά και ακίνητα κτήματα όχι ολιγώτερον των εκατόν ογδοήκοντα δίστηλων ή από κινητά και ακίνητα κτήματα και από βιομηχανίαν όχι ολιγώτερον των διακοσίων τεσσαράκοντα διστήλων.

17. Δεν δύνανται να εκλεχθώσι πληρεξούσιοι οι νεώτεροι των τριάκοντα ετών και όσοι δεν έχουν το δικαίωμα να είναι εκλογείς.

Ομοίως, δεν δύνανται να εκλεχθώσι πληρεξούσιοι όσοι, μετά το πρώτον έτος της επαναστάσεως αποδημήσαντες εκτός της ελληνικής επικρατείας, ελιποτάκτησαν από τον ελληνικόν αγώνα.

18. Οι πληρεξούσιοι οφείλουν, δώδεκα ημέρας το πολύ αφού ειδοποιηθώσι περί της εκλογής αυτών, ν’ αναχωρήσωσι διά τον τόπον της Συνελεύσεως.

19. Οι πολίται των επαρχιών, αι οποίαι, εκ των περιστάσεων του πολέμου, δεν είναι ωργανισμέναι, ούτε είναι εις κατάστασιν να κάμουν επιτοπίως τας εκλογάς των πληρεξουσίων των, θέλουν κάμει αυτάς κατά τον ακόλουθον τρόπον:

Εις οποίαν πόλιν ή νήσον ευρίσκονται περισσότεροι των 15 πολιτών μιας των ανοργανίστων επαρχιών, θέλουν εκλέξει τον εκλογέα ή τους εκλογείς των· οι εκλογείς όλοι θέλουν συναχθή εις την πόλιν ή νήσον, όπου παροικούσιν οι περισσότεροι συνεπαρχιώται των, και εκεί θέλει συγκροτηθή η συνέλευσις των εκλογέων.

20. Ο αριθμός των πληρεξουσίων εκάστης επαρχίας είναι διπλάσιος του αριθμού των παραστατών, τους οποίους είχε δικαίωμα να στέλλη εις την Βουλήν.

21. Αι εκλογαί γίνονται κατά τας διωρισμένας ημέρας και εις τα διωρισμένα μέρη από τους παρόντας εκλογείς, όταν ο αριθμός των δεν είναι ολιγώτερος των δύο τρίτων του όλου των εκλογέων ουδέ συγχωρείται εις τους απόντας να ζητήσωσι δευτέρας εκλογάς.1

1. Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, ό.π. σσ 12 - 15.

[Θα κλείσουμε τον τόμο μ’ ένα ενδιαφέρον κείμενο, που δεν ανήκει στον Καποδίστρια, αλλά απευθύνεται σ’ αυτόν. Πρόκειται για το υπόμνημα, που υπέβαλε τις 14 Δεκεμβρίου 1828 προς τον Κυβερνήτη ο Νικόλαος Σκούφος, άνθρωπος με πολύπλευρη δράση, με νομική και γενικότερη μόρφωση. Γραμμένο στα γαλλικά το πρωτότυπο του υπομνήματος, βρίσκεται στον φάκελλο αριθ. 135, που έχει τίτλο «Πορεία των Πολιτικών Κομμάτων εν Ελλάδι από της Επαναστάσεως μέχρι της αφίξεως του Κυβερνήτου υπό Ν. Σκούφου», του Καποδιστριακού Αρχείου της Κερκύρας.

Το υπόμνημα δημοσίευσε ο Καθηγητής της Ιστορίας των Νεωτέρων Χρόνων στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κ. Στέφανος Παπαδόπουλος στον Στ' τόμο της Επιστημονικής Επετηρίδας της Φιλοσοφικής Σχολής ΔΩΔΩΝΗ, Ιωάννινα 1977, σσ 307 - 330. Με το κείμενο αυτό και με τα στοιχεία που παρέχει για τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα στα χρόνια του Αγώνα, προστίθεται ένα ακόμη στοιχείο στην εικόνα της προκαποδιστριακής κατάστασης στη χώρα].

ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ 1821 ΕΩΣ ΤΟ 18281

[Το υπόμνημα του Σκούφου αποτελεί, όπως το δηλώνει εξ άλλου και ο τίτλος του, μια επισκόπηση της πορείας των πολιτικών δυνάμεων του ελληνικού έθνους κατά τη διάρκεια του αγώνα της ανεξαρτησίας. Γενικά, μπορεί να πη κανείς, ότι το έργο προβάλλει τις προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις του συγγραφέα του, χωρίς αυτό να σημαίνη ότι δεν εκφράζονται και μερικές θέσεις αποδεκτές σήμερα από όλους τους μελετητές της νεώτερης ιστορίας μας. Κύριο αναμφισβήτητα γνώρισμα του κειμένου είναι ο αντικοτζαμπασίδικος χαρακτήρας του.

Ο Σκούφος διαιρεί το υπόμνημά του σε επτά μέρη - περιόδους τα ονομάζει -που ανταποκρίνονται περίπου σε αντίστοιχες περιόδους της Επαναστάσεως. Στην πρώτη περίοδο (σελ. χφ. 1-3) σκιαγραφεί το ρόλο των κοτζαμπάσηδων στην Πελοπόννησο πριν από την Επανάσταση και διατυπώνει, κάπως αποφθεγματικά, την άποψη ότι το μόνο που επιδίωξαν οι πρόκριτοι με τη συμμετοχή τους στον Αγώνα ήταν να αντικαταστήσουν στην εξουσία τους Τούρκους. Η δεύτερη περίοδος (σελ. χφ. 3-5) αναφέρεται στην άφιξη του Δημ. Υψηλάντη στην Πελοπόννησο και στο ρόλο του ως την Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, στην αντίθεσή του με τους κοτζαμπάσηδες και ιδίως με την Πελοποννησιακή Γερουσία, καθώς και στην εμφάνιση στην πολιτική σκηνή του Αλεξ. Μαυροκορδάτου και του Θεοδ. Νέγρη. Το κείμενο της τρίτης περιόδου (σελ. χφ. 5-11) καλύπτει τα δύο πρώτα χρόνια του Αγώνα ως τη Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους. Εδώ ο Σκούφος διακρίνει κατ’ αρχήν τρεις πολιτικές παρατάξεις (κοτζαμπάσηδες, στρατιωτικούς, αστική τάξη), κατόπιν κάνει λόγο για τα αποτελέσματα της Α΄ Εθνοσυνελεύσεως, την άνοδο του κύρους του Κολοκοτρώνη και τα αίτια που την προκάλεσαν, την πρώτη κίνηση για αίτηση «αγγλικής προστασίας» και τέλος αναφέρεται στα αποτελέσματα της Εθνοσυνελεύσεως του Άστρους. Στην τέταρτη περίοδο (σελ. χφ. 11-29), που είναι και η πιο εκτενής, ο Σκούφος μιλάει για την όξυνση των πολιτικών παθών, τη διάσπαση των κοτζαμπάσηδων, την πολιτική άνοδο του Κωλέττη και τον ανταγωνισμό του με τον Μαυροκορδάτο, καθώς και για τις δύο φάσεις του εμφύλιου πολέμου. Ύστερα αναφέρεται στην απόβαση των Αιγυπτίων, στη γνωστή «κίνηση των Ορλεανιδών» και την αίτηση της «αγγλικής προστασίας» και σε άλλα γεγονότα ως τη σύγκληση της Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως της Επιδαύρου τον Απρίλιο του 1826. Η πέμπτη περίοδος (σελ. χφ. 29-35) αναφέρεται με συντομία στη δύσκολη εσωτερική κατάσταση της επαναστατημένης Ελλάδος μετά την πτώση του Μεσολογγίου και στην θριαμβευτική εκστρατεία του Καραϊσκάκη ως τις παραμονές της Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως της Τροιζήνος (Απρίλιος 1827), ενώ στην έκτη περίοδο (σελ. χφ. 35-40) εξετάζονται οι λόγοι που οδήγησαν στην εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη της χώρας, καθώς και οι αντιδράσεις ορισμένων πολιτικών μερίδων στην εκλογή αυτή. Τέλος, στην έβδομη περίοδο (σελ. χφ. 40-41), με αρκετή δόση κολακείας, ο Σκούφος αναφέρεται στο μεγάλο κύρος του Καποδίστρια, που με την παρουσία του και μόνο επέβαλε την τάξη στη χώρα και επέφερε πολλές μεταβολές. Τον επικρίνει βέβαια έμμεσα, γιατί στηρίχτηκε κυρίως στα εντόπια στοιχεία και γιατί συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στα χέρια του, για να καταλήξη όμως στη διαπίστωση ότι ο Καποδίστριας, όταν

1. Η δημοσίευση του κειμένου του Ν. Σκούφου γίνεται από τη διπλωματική πρώτη δημοσίευση, στην οποίαν ανήκει και το σημείωμα που προτάσσεται.

ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, είχε την ομόθυμη συμπαράσταση του λαού και ότι souvent le despotisme d’un seul vaut mille fois mieux que l’anarchie, qui est le despotisme de tous contre tous.]

Δημοσιεύουμε αμέσως παρακάτω το υπόμνημα αυτό του Σκούφου διατηρώντας βασικά τη μορφή του κειμένου και σημειώνοντας τις ελάχιστες επεμβάσεις μας. Οι υπογραμμίσεις ανήκουν στον συντάκτη του υπομνήματος. Επειδή το υπόμνημα αναφέρεται σε γνωστά κατά κανόνα γεγονότα και πρόσωπα της επαναστάσεως του 1821, περιοριζόμαστε σε ελάχιστες μόνο κατατοπιστικές η επεξηγηματικές σημειώσεις.

Napoli de Romanie

le 19 Décembre 1828

A Son Excellence

Monsieur le Compte J. de Capodistrias

Marche des Partis en Grèce etc.

Première Période

La Révolution fut un coup de fortune pour les Cozzabassis1. Deux puissantes portions se disputaient dans les derniers temps avant la révolution le pouvoir en Péloponnèse:

lo. Celui de Kiamil Bey;

2o. Celui de Sechnezip Effendi.

Chacun de ces deux partis Turcs était secondé par un autre parti grec:

A la tête du premier on remarquait Sotiri Londos.

A la tête du second, Jean Délijanni.

σ. 2 Quelques années avant la révolution les Turcs / du Péloponnèse avaient trouvé moyen de diminuer le pouvoir que les Cozzabassis exerçaient sur les provinces, semer la discorde parmi eux, les appauvrir à force de dépenses, et ce qui était bien plus commode pour eux, couper l’arbre par la racine pour en avoir les fruits. On pourrait citer comme victimes, Sotiri Londos, Jean Délijanni, et Grégoire Papa Fotopoulo.

Mais les Cozzabassis, en se soulevant contre les Turcs, n’étaient animés que d’un seul désir: celui de remplacer les Turcs, et substituer2 leur propre domination à celle de leurs maîtres; et quand ils ont cru s’apercevoir qu’il n’y avait pas plus de σ. 3 mal et de danger dans l’insurrection que dans Γobéissance, ils / ont pris les

1. Στο χφ. συναντούμε δύο τύπους: Cozzabassis και Cozzabassi· τους ενοποιούμε στον πρώτο που είναι και ο πιο συχνός.

2. Στο χφ. subsistuer από παραδρομή.