Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Ζ΄

της Ελλάδος, και τον ήδη επταετή αυτής αγώνα επιχαρακτηρίζουσιν, ευκόλως καταπειθόμεθα ότι ούτε περιφιλοδοξία, ούτε κερδομανία, αλλά χρέος ιερόν και απαραβίαστον θέλει ενάξη διαπαντός την Ελλάδα να συστείλη όσον το ολιγώτερον τα όρια της χώρας αυτής.

Και αν δε του χρέους τούτου το αίσθημα σιγήση ενώπιον επικρατεστέρων αποθεωρήσεων, οι Έλληνες δικαίω τω λόγω δύνανται να ερωτήσωσιν εαυτούς, άρα γε χάριν της ειρήνης αι μεσίτριαι αυλαί τους αναγκάζουσι να εγκαταλείψωσιν έτι πολλούς των ομογενών των υπό τον Μωαμεθανικόν ζυγόν;

Και αι παρεμβαίνουσαι δε βασιλείαι, όσον αποθεωρήσωσι την φύσιν του πολέμου τον οποίον θέλουσι να καταπαύσωσι, τόσον θέλουσι κατανοήση ότι η γεωγραφική βάσις της ειρηνοποιήσεως της ανατολής, διά να είναι στερεά και εμμενής, ούτε τη ώρα ταύτη να προσδιορισθή δύναται, ούτε και διά μόνης της ισχύος των διαπραγματεύσεων.

Αν έπειτα και σύμβουλον θελήσωμεν να λάβωμεν γνώμην ομολογουμένως αμερόληπτον, την των ενδοξοτάτων γεωγράφων της αρχαιότητος, έχομεν τον Στράβωνα λέγοντα·

«Η Ελλάς, εγκοπτομένη διά πολλών κόλπων και ακρωτηρίων, σχηματίζει πέντε χερσονήσους αλλεπαλλήλους, εξ ων εκάστη περιέχει την προηγουμένην. Και πρώτη μεν είναι η Πελοπόννησος, δευτέρα δε η από γραμμής της εκ Παγών (Μάζι) μέχρι Νισαίας (λιμένος Μεγάρων), τρίτη από του Κρισσαίου κόλπου (του των Σαλώνων) μέχρι Θερμοπυλών, της γραμμής περιλαμβανούσης την Βοιωτίαν (Λεβαδίαν), και κοπτούσης λοξώς την Φωκίδα και τους επικνημιδίους Λοκρούς (Βουδουνίτσαν)· η τετάρτη από του Αμβρακικού κόλπου (του της Άρτας) μέχρι του Μαλιακού (του κόλπου Ζητουνίου) και των Θερμοπυλών, επί γραμμής περώσης διά του όρους Οίτης και της Τραχινίας· και η πέμπτη πάλιν από του Αμβρακικού κόλπου μέχρι του Θερμαϊκού (της Θεσσαλονίκης) επί γραμμής διαπερώσης την Θεσσαλίαν και την Μακεδονίαν».

Προστιθεμένων δε και των νήσων του τε Αιγαίου και της ελάσσονος Ασίας, έχομεν ήδη τα όρια της κυρίως λεγομένης Ελλάδος.

Ε. Ποία η αναφορά του ποσού των κατοίκων προς την έκτασιν του τόπου;

Α. Τα περί τούτου γινωσκόμενα ήσαν μεν και προ του ενεστώτος πολέμου άμοιρα ακριβείας, έτι δε σκοτεινότερα κατέστησαν από του 1821, και μάλιστα διά τας εκχωρήσεις και τον διασκορπισμόν των πολυσυμφόρων κατοίκων. Αλλ’ όμως, κατά τους καταστατικούς πίνακας τους παρά του κ. Πουκεβίλ προεκδοθέντας, δε θέλει είσθαι αδύνατον να αποκριθώμεν ικανώς πως προς την ερώτησιν αφ’ ου επί του τόπου φθάσωμεν.

Ε. Ποία μέρη της ελληνικής χώρας, στερεάς και νήσων, είναι σήμερον ελεύθερα του οθωμανικού ζυγού;

Α. Εκτός των νήσων όπου ουδέ ήσαν Τούρκοι εν αρχή της επαναστάσεως ουδέ εφάνησαν έπειτα, όλη η άλλη Ελλάς αγωνιστήριον υπάρχει μαχών καί

καταφθοράς. Από δε της πτώσεως της Αττικής ακροπόλεως, οι Έλληνες δεν έχουσιν ειμή τα φρούρια μεν Ναυπλίας, Μονεμβασίας και Κορίνθου εν τη Πελοποννήσω, την δε Γραμβούσαν εν Κρήτη, αλλ’ ήδη έφθασαν πάλιν επιστρατοπεδεύσαντες εις οχυρόν που της δυτικής Ελλάδος. Ούτως άρα η γη ην διαφιλονεικούσι προς τους Τούρκους και κατέχουσιν ή θέλουσι κατέχει, διαμεταλλάσσει έκτασιν κατά τας τύχας των όπλων.

Ε. Η πράγματι υπάρχουσα ελληνική κυβέρνησις ποία τις είναι κατά τε τους άνδρας τους διοικούντας, και κατά την φύσιν και έκτασιν της παρά των νομοθετούντων εις τους νομοτελεστάς απονεμηθείσης δυνάμεως;

Α. Απεκρινόμεθα μεν προς την διπλήν ερώτησιν, εκτιθέντες συντόμως τα συντακτικά ψηφίσματα όσα οι πέμπτοι του ελληνικού έθνους νομίμως συνηθροισμένοι εψήφισαν το πρώτον εν Επιδαύρω, και το τελευταίον εν Τροιζήνι· αλλ’ οι νόμοι ούτοι, και όλοι οι επί τοιούτων περιστάσεων κατασκευαζόμενοι, ουδόλως δύνανται ακριβές μέτρον να δώσωσι της τε φύσεως και του μεγέθους των αποδεικνυομένων εξουσιών. Και ανωφελές να είπωμεν το διατί. Αρκούμεθα δε μόνον να αποσημειώσωμεν ότι, της συνελεύσεως των πεμπτών των διαφόρων της Ελλάδος επαρχιών, αναμφιλέκτως συγκροτούσης την μόνην και γνησιωτάτην του έθνους νομοθετικήν δύναμιν, όσα υποκείμενα παρ’ εκείνης διεπιστεύθησαν την νομοτελεστίαν εν πάσι τοις διοικήμασι, μόνα νομίμως περιβέβληνται το του κυβερνάν δικαίωμα. Εάν δε η εθνική συνέλευσις, και έτι μάλλον οι νομοτελεσταί, δεν εδυνήθησαν μέχρι τούδε βεβαιοτάτην να επιδείξωσι την εμπεπιστευμένην αρχήν, αίτια είναι η ένδεια των χρημάτων και το ως εκ των προηγουμένων απαράσκευον, δι’ α και εις τας επιτρεχούσας εκάστοτε ανάγκας υπέκυψαν, και το κράτος υπέστησαν των τε περιστάσεων και των ανθρώπων όσοι, καίτοι μη όντες εκ των κυβερνώντων, έργω όμως προς καιρόν κυβερνώσιν εν τω κύκλω της τοπικής των επιρροής.

Το πράγμα δε θέλει διόλου αλλάξη οπόταν οι αυτοί νομοθέται και οι αυτοί νομοτελεσταί δυνηθώσι να απαντήσωσι τας οξυτέρας ανάγκας του έθνους από τίνος δημοσίου ταμείου, από μικράς τίνος οικονομικής πίστεως, και από της εντίμου εμπιστοσύνης των μεσιτριών αυλών προς την κυβέρνησίν των.

Ε. Ποία η εκ των οργανικών της πολιτείας νόμων προκύπτουσα νομοτελεστική δύναμις, και η ενέργεια αυτής ποία, ούτως υποκειμένης εις το κράτος των περιστάσεων;

Α. Αν μεν διά κράτους των περιστάσεων εννοήτε την φρικαλέαν τρύχωσιν ήτις επαπειλεί την εξόντωσιν της Ελλάδος, δεν υπάρχει αναφορά εις σημείωσιν, διότι η εις το τοιούτο κράτος υποκειμένη αρχή ουδέ υφίσταται πλέον. Αν δε διά κράτους των περιστάσεων εννοήτε τας ανάγκας και την διχόνοιαν, τας εικότως παρυφεστώσας εις λαόν αγωνιζόμενον με απηλπισμένην ανδρίαν να ανασώση ζωήν, θρησκείαν, τιμήν, και την μικράν επίλοιπον κτήσιν του, τότε ευκόλως καταλαμβάνετε ότι η αναφορά της κατά τους οργανικούς νόμους νο-

μοτελεστικής δυνάμεως, προς την πραγματικήν ενέργειαν αυτής, έπεται να μεταβάλλεται κατά τας επιτρεχούσας περιστάσεις, κατά τας νίκας δηλαδή ή τας ήττας, και κατά την προχώρησιν ή υποστροφήν του έθνους περί το έργον της απελευθερώσεως της γης του.

Η εξουσία, όπως παρίσταται εις τούτο το ζήτημα, είναι συμβεβηκός τι, και ουδέν πλέον παύει δε και του είναι τούτο, και απλούν ίνδαλμα καταντά, οπόταν τα ατυχήματα και η παντός πόρου στέρησις καταβάλλωσι την αξιοπρέπειαν αυτής ενώπιον του λαού.

Ε. Ποία τα εν Ελλάδι κόμματα, και ποίαν σχέσιν έχουσιν αι γνώμαι και οι σκοποί αυτών προς την διάθεσιν του λαού;

Α. Κατά την ακριβή σημασίαν των λέξεων δεν υπάρχουσι κόμματα εν Ελλάδι, διότι ουδέ τα καθ’ έκαστα συμφέροντα ακόμη ικανώς ωρίσθησαν, ώστε υπό της φιλοδοξίας και άλλων παθών συνεταιρισθέντα εις στερεά συστήματα, να αντιπαραταχθώσι προς άλληλα· όπερ συνιστά αλλού τα κυρίως λεγόμενα κόμματα. Κατά δε την Ελλάδα υπάρχουσι συμφέροντα μόνον ανόμοια, διαλλακτά μεν διά τρόπων δικαίων, φερτά δε εις αντίκρουσιν δι’ απιστίας, ή αμαθίας και απειρίας. Και ταύτα τα συμφέροντα εγέννησαν και την προυπάρξασαν διχόνοιαν, και θέλουσιν ανοίξη αβύσσους κακών έως ου φθάσωσιν οι Έλληνες να συστήσωσι κυβέρνησιν ισχυράν άμα δι’ ευθύτητα προαιρέσεως και διά πόρων επικουρίαν.

Οι ανθρωποι οι εκ συμφερόντων και περιστάσεων στιγμιαίων προσενωθέντες ενίοτε περί προθέσεις εφημέρους, οποία το να εγείρωσιν εν Ελλάδι θρόνον και να τον προσφέρωσιν εις ένα ευρωπαϊκόν βασιλόπουλον, ουδέποτε άλλον τινά σκοπόν είχον ειμή την συντριβήν του ζυγού, την ελευθερίαν και την αυτονομίαν του έθνους, και τότε σύμφωνα εμελέτων και μελετήσουσι με τας ευχάς του λαού. Το δε βουλεύεσθαι παν άλλο προς οποιανδήποτε πολιτικήν υποταγήν του ελληνικού έθνους, υπερεχόντων αποτρόπαιον ον παρά τω λαώ, ουδέποτε θέλει χωρήση εις Έλληνος νουν, πολύ δε ολιγώτερον εις γνώμην συστήματος ή κόμματος Ελλήνων επιστηριζομένων δήθεν εις την εθνικήν συγκατάθεσιν.

Ε. Ποία η απόδειξις ότι η υπάρχουσα ελληνική κυβέρνησίς, όργανον είναι της γενικής θελήσεως του ελληνικού λαού, ούτως ώστε ευλόγως να προσμένωμεν την ευπείθειαν τούτου εις όσα η κυβέρνησις διαπραγματευθή χάριν του εσωτερικού τε και εξωτερικού της επικρατείας συμφέροντος;

Α. Η υπάρχουσα ελληνική κυβέρνησις, καθώς και πάσα άλλη οποιαδήποτε, και όργανον νόμιμον έσεται της θελήσεως του λαού, και θέλει εγγυάσθαι περί των υποσχέσεών της πρός τε τας ξένας δυνάμεις και προς το κυβερνώμενον έθνος, άμα ότε προσλάβη τα χρειαζόμενα μέσα διά να απαλλάξη μεν το έθνος εκ της κακουχίας και αναρχίας, κραταιώση δε τους νόμους, και φυλάξη την ευταξίαν. Κατά δε την σημερινήν κατάστασιν, και εν όσω η Ελλάς ζη από συνεισφορών και ελεημοσύνης, πώς αξιούτε το να δύναται η ελληνική κυβέρνησις, καίτοι όργανον ούσα του έθνους, να σταίνη και να εκτελή εν ονόματι αυτού

συμφωνίας, χάριν του εσωτερικού τε και εξωτερικού της επικρατείας συμφέροντος;

Άρα η αιτουμένη απόδειξις τότε γίνεται δυνατή, όταν η Ελλάς λάβη παρά των μεσιτριών Δυνάμεων το διπλούν βοήθημα όπερ επιζητεί, τουτέστι την προς αυτάς συνάφειαν και τας χρηματικάς επικουρίας.

Ε. Εκτιμήσατε το ποσόν των χρηματικών πόρων όσους έλαβεν ο ελληνικός λαός, είτε εκ δανείων είτε εκ των απανταχόθεν της Ευρώπης συνδρομών απ’ αρχής του πολέμου μέχρι της σήμερον;

Α. Τα μεν εν Λονδίνω γενόμενα δύο δάνεια των 1824 και 1825, βαρύνουσι την Ελλάδα με χρέος 2,426,800 λιρών, και λογαριαζομένων και των εξαμηνιών των καθυστερούντων επιμερισμάτων, προστίθενται έτι 73,665 λίραι. Τα δε εκ των συνδρομών προκύψαντα, επί το έγγιστον επιλογιζόμενα, ίσως υπερέβησαν τα 2.000.000 φράγκα, η 80.000 λίρας.

Αλλά δεν έπεται και ότι η Ελλάς έλαβε τω όντι ή ότι εξωδεύθη εν τη Ελλάδι και υπέρ της Ελλάδος το όλον των ειρημένων ποσοτήτων μόλις δε ελαχίστη μερίς αυτών κατέφθασεν εις τον διορισμόν της. Και εν μεν τω παρόντι δύσκολον να απογράψωμεν ακριβώς το εις χείρας των ελληνικών αρχών επιδοθέν αργύριον, ή την σωστήν τιμήν των παρά των φιλελλήνων αποσταλέντων εις την Ελλάδα πραγμάτων. Κατόπιν δε ταύτα πάντα υποβληθήσονται πάντως εις τας όψεις των ευεργετών.

Ε. Εις ποίαν βάσιν επερείδεται η εγγύησις της πληρωμής των κεφαλαίων όσα η Ελλάς εδανείσθη;

Α. Της Ελλάδος μη δυναμένης υπάρξαι άνευ οικονομικής πίστεως, και μη ελπιζούσης οικονομικήν πίστιν ειμή διά της εκπληρώσεως των υποχρεώσεών της προς τους δανειστάς, αύτη είναι η βάσις εις την οποίαν, ηθικώς ειπείν, επερείδεται η προκειμένη εγγύησις. Έσεται δε η εγγύησις και υποστατική, όταν το έδαφος της Ελλάδος βληθή διά συνθήκης υπό την σκέπην των μεσιτευουσών Δυνάμεων διότι το έθνος κέκτηται γαίας εξ ων δύναται να βεβαιώση το περί τας υποχρεώσεις φερέγγυον της κυβερνήσεώς του.

Ε. Πόσα μεν τα ονοματικά κεφάλαια τα ως χρέος υπογραφέντα, πόσα δε πραγματικά έλαβεν εις χείρας η ελληνική κυβέρνησις;

Α. Προς το παρόν δεν δύναμαι να αποκριθώ, μη έχων τα περί τούτου αναγκαία σημειώματα.

Ε. Η Ελλάς έχει ακόμη ευκολίας διά να προμηθευθή και άλλους πόρους παρά των λαών της Ευρώπης;

Α. Καιριώταται αυτής ευκολίαι έσονται, ως ανωτέρω απεδείξαμεν, η οικονομική πίστις και τα εθνικά κτήματα. Άμα λαβούσα ασφάλειαν κυβερνήσεως και εδάφους, θέλει φροντίση να εκπληρώση τας προηγουμένας υποχρεώσεις της, επί τη υποθήκη των εθνικών γαιών συμφωνούσα νέον δάνειον όχι άπιστον εις τους κεφαλαιούχους της Ευρώπης.

Ε. Πόσοι οι γενικοί πόροι τους οποίους ελεύθερον το έθνος από του οθωμανικού

νικού ζυγού δύναται να προάξη εις το μέλλον, και πόσους δύναται πραγματικώς να εξάξη η κυβέρνησις εκ της χώρας της υπό την αμεσον κυριότητά της;

Α. Προς τούτο τότε θέλομεν δυνηθή να αποκριθώμεν ωφελίμως όταν γνωρίσωμεν την σύστασιν του εδάφους όπου θέλει κατοικήση ελεύθερον το έθνος από του οθωμανικού ζυγού.

Ε. Εκτιμήσατε το ποσόν των σημερινών ενεργών δυνάμεων της Ελλάδος εις στρατιώτας, εις ναυτικόν και εις πλοία;

Α. Τούτο γενήσεται μετ’ ολίγον, και σταλήσεται προς τους έχοντας διά σπουδής να το μάθωσιν.

Ε. Αν δε η φορά των πραγμάτων αυξήση την ηθικήν επιρροήν της ελληνικής κυβερνήσεως, τότε ποίος έσται ο λόγος των πόρων της προς τους παρόντας;

Α. Σπουδή περί έργον φαντασιώδες ήθελεν είσθαι το να αριθμολογήσωμεν ενταύθα τας προσόδους της Ελλάδος κατά την προβληθείσαν υπόθεσιν. Έπειτα δε, και των παρόντων πόρων ταπεινοτάτων όντων διά την ταλαιπωρίαν του έθνους, αδόκιμος ήθελεν είσθαι και ο της συγκρίσεως όρος.

Ε. Εκτιμήσατε πρώτον τας οθωμανικάς δυνάμεις κατά τε ξηράν και θάλασσαν, τας επικειμένας σήμερον κατά της Ελλάδος, και δεύτερον τους πόρους εξ ων η Πόρτα βαστά αυτάς.

Α. Το περί τούτου μόνον επιτοπίως δύναται να συντεθή, και άνευ αναβολής γενήσεται η προσήκουσα επιμέλεια.1

1. Επιστολαί, τ. 1ος σσ.

13.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

(Αρ. 1354)

Ο επί των εσωτερικών και της αστυνομίας γραμματεύς της επικρατείας προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος1

Αιγίνη 14/26 Ιανουαρίου 1828

Διορισθείς παρά της κυβερνητικής επιτροπής γραμματεύς της επικρατείας επί των εσωτερικών και της αστυνομίας τη 30 Μαΐου 1827, καθήκοντα των υπηρεσιών τούτων διαγεγραμμένα δεν εύρηκα. Η τότε κατάστασις του εσωτερικού της πατρίδος με ήτον άγνωστος, μηδενός διδάξαντός με, περί αυτής, και μόνον εγνώριζα, όσα απλούς πολίτης δύναται να γνωρίζη. Επιμεληθείς λοιπόν να διευρευνήσω και μάθω τα πάντα ακριβώς, επέτυχον τέλος του σκοπουμένου.

Η μακροτέρα διάρκεια της Τροιζηνίου Συνελεύσεως είχε παρεκλύση τας διοικητικάς αρχάς των επαρχιών, τας οποίας και η αλλαγή του συντάγματος έπαυσεν όλας, χωρίς να αντικατασταθώσιν άλλαι. Εις την Πελοπόννησον οι στρατιωτικοί διά μιας υπερισχύσαντες των λοιπών, εγένοντο καταχρηστικώτεροι εαυτών, παρακολούθημα τούτο αναγκαίον του χαρακτήρος των, και οφείλω να βεβαιώσω ότι το κακόν εφάνη εσχάτως πολύ χειρότερον παρά επί των προτέρων επτά ετών του πολέμου. Οι κάτοικοι λοιπόν έφυγον τήδε κακείσε διά να σωθώσι, και η κυβέρνησις ούτε καιρόν ούτε τρόπον έλαβε να συστήση διοικητικάς αρχάς εις τας επαρχίας. Οι κάτοικοι πάλιν των νήσων, διαστασιάζοντες, δεν εσυμφώνουν περί την εκλογήν των δημογερόντων, και όταν εν κόμμα εξέλεγε τινά, το άλλο ηναντιούτο, και την εκλογήν να ακυρώση εσπουδαζε. Κατά δε την Στερεάν Ελλάδα, του θανάτου του αοιδίμου Καραϊσκάκη διασκορπίσαντος τό τε στράτευμα και τους κατοίκους, ήτον αδύνατον να υπάρξη πολιτική αρχή εις τον τόπον. Τότε η κυβερνητική επιτροπή εν Πόρω ευρίσκετο, όπου και να μείνη προσωρινώς απεφάσισεν ως εις μέρος γειτονικώτατον της Αττικής, προς την οποίαν διηνεκώς είχεν εστραμμένα τα όμματα.

1. Φθάνοντας στην Ελλάδα ο Καποδίστριας ζήτησε από τους «γραμματείς της Επικρατείας», τους υπουργούς δηλαδή, να του υποβάλλουν εκθέσεις για τα θέματα της αρμοδιότητάς τους. Οι εκθέσεις αυτές αντικατοπτρίζουν την κατάσταση στην οποίαν βρισκόταν η Ελλάς, όταν ο Καποδίστριας ανέλαβε τη διακυβέρνησή της. Γι’ αυτό βρίσκουν τη θέση τους στον τόμο αυτό.

Δεν ήθελε δηλαδή να υπάγη εις Ναύπλιον, διότι επεθύμει να δώση νέαν τινά κίνησιν εις τα του πολέμου κατά την ανατολικήν Ελλάδα, και προσέτι να αποφύγη τα παρά της αμαθίας, μηχανορραφίας, και φιλοχρηματίας των στρατιωτικών ραδιουργούμενα κατ’ αυτής. Το ψήφισμα όμως αρ. 18 εντεύθεν, και άλλοθεν πολλά τινα μέλη του βουλευτικού σώματος, την ηνάγκασαν να μεταβή εις Ναύπλιον τη 13 ιουνίου, άμα ελπίζουσαν και να διαλύση εκ τούτου πάσαν πρόφασιν συνωμοσίας και πάσαν επιχείρησιν των νεωτεριζόντων.

Η εθνική συνέλευσις δεν παρέδωκεν εις την επιτροπήν ειμή τινα μικρά δημόσια εισοδήματα, και ταύτα δε ήσαν φαντασιώδη, επειδή η επιτροπή δεν ηδύνατο ουδέν να συνάξη από τόπον όχι μόνον ανυπότακτον εις αυτήν, αλλά και πολεμίως διακείμενον.

Κατεθλιβόμεθα λοιπόν βλέποντες την πολιτείαν εις αναρχίαν παραδεδομένην, και η θλίψις μας ήτον απαρηγόρητος, διότι και μηχανήν διορθώσεως δεν εβλέπομεν. Δεν ηδυνάμεθα να διορίσωμεν τους διοικητάς, επειδή η προσήκουσα διοργάνωσις ήτον εισέτι ανεπικύρωτος παρά του βουλευτικού σώματος, μη συγκατανεύσαντος εις την εκλογήν των δημογερόντων, διότι τους ήθελεν ισχυρούς, και όχι των φατριών δημιουργήματα. Διό εκρίθη αναγκαίον να διορισθώσι προσωρινοί αστυνομικοί επιστάται όπου η χρεία το εκάλει, και να τοις δοθή και στρατιωτική δύναμις εις εκτέλεσιν της υπηρεσίας των, με συγκατάθεσιν του παρέχοντος αυτήν αρχηγού.

Διωρίσθησαν λοιπόν αυτοί και αι φρουραί των εις όλας σχεδόν τας νήσους του Αιγαίου και εις όλας τας παραλίους πόλεις του Αργολικού κόλπου, όπου πιθανόν ήτον να τους δεχθώσι. Και πού μεν οι διορισμοί ούτοι έφεραν το αποτέλεσμα, πλην όχι και παντού. Η εν Ναυπλίω αταξία συνέτεινεν όχι ολίγον εις το να παρεκλύση τα δεδογμένα, τοσαύτη ούσα, και τοσαύτην τρέφουσα την αναρχίαν και αδυναμίαν της κυβερνήσεως, ώστε μετά θρασύτητος να καταφρονώνται τα προστάγματα της αρχής. Η κυβέρνησις έτι, βεβαιωθείσα ότι εις μόνος επίτροπος εις Σύρον, πόλιν δημοπληθή και εμπορικήν, δεν ήρκει να φυλάξη την ευταξίαν και να περιστείλη τας εκεί γινομένας κακουργίας, δηλαδή την λαθρεμπορίαν, την κιβδηλοποιΐαν, και όλα τα παρεπόμενα, απεφάσισεν ώστε ο αστυνόμος να έχη προσωρινώς και την γενικήν διοικητικήν διεύθυνσιν της νήσου, κατά τον νόμον, αλλά μετ’ αυτού να είναι και είς γενικός εμπορομεσίτης, προς χαλίνωσιν της πωλήσεως των εκ της πειρατείας προερχομένων λειών. Τα δύο ταύτα δεν ήρεσαν εις το πλείστον μέρος των εκεί εμπόρων, οίτινες πάντα λίθον εκίνησαν ίνα μη ενεργηθώσιν, επικαλούμενοι μεν τον αρχιναύαρχον Κοχράνην κατά του πρώτου, αντιταττόμενοι δε πολεμίως κατά του δευτέρου, και επομένως δεν έγινε τίποτε. Η κυβέρνησις δε κρίνουσα ότι ο αρχιναύαρχος επέβαινεν επί την εξουσίαν αυτής διαπαύων την υπουργίαν του αστυνόμου, επρόβαλεν εις το βουλευτικόν σώμα το οποίον ενέκρινε την διάπαυσιν, να διορισθή και πάλιν ο αστυνόμος, και μετ’ αυτού και ο γενικός μεσίτης· αλλά του βουλευτικού σώματος

μη συγκατατεθέντος εις ουδέτερον τούτων, έκτοτε μένει η Σύρος άνευ αρχών αποδεδειγμένων παρά της κυβερνήσεως, και υπό μόνην την δημογεροντίαν της. Βλέπουσα έπειτα η κυβέρνησις τα του Ναυπλίου μετριάζοντα μεν, αλλ’ όχι και ασφαλώς, διά την επιθυμίαν και διάθεσιν του στρατιωτικού εις διαρπαγήν, άλλως τε και ερεθιζομένου παρά των νεωτεριστών, μηχανορραφούντων και διασπειρόντων τον εμφύλιον πόλεμον, και θεωρούσα την πόλιν σαλευομένην εν ακαταστασία φρικτή, έγνω συμφώνως μετά του βουλευτικού σώματος να μεταβή εις Αίγιναν, και μετέβη, παραδίδουσα την προσωρινήν διοίκησιν της επικαίρου πόλεως του Ναυπλίου εις μίαν επιτροπήν, ελπίζουσα εν Αιγίνη ησυχίαν τε και ασφάλειαν τας αναγκαίας εις την επιμέλειαν των κοινών.

Κατασταθείσα δε εν Αιγίνη, εσπουδασε μεν πάλιν να συστήση αρχάς εις τας επαρχίας, αλλά βλέπουσα ατελή την καρποφορίαν, επρόβαλεν εις το Βουλευτικόν σώμα ή να επικυρώση τον νόμον τον περί συντάξεως των διοικήσεων, ή να επιτρέψη τον διορισμόν προσωρινών διοικητών. Τούτο δε όμως το σώμα εις ουδέτερον έστερξεν.

Εν τοσούτω η της προσεχούς ελεύσεως της Yμετέρας Εξοχότητος ελπίς, και η ναυμαχία του Νεοκάστρου, αναζωώσασαι τους Έλληνας, δεν άφησαν τα πράγματά των να φθάσωσιν εις την εσχάτην καταστροφήν. Εις νήσους τινάς εξελέχθησαν νεωστί δημογεροντίαι, αλλ’ είναι τούτο φατρίας κατά φατρίας υπερίσχυσις, και τα κοινά οι δημογέροντες εκείνοι εργάζονται προς ίδιον κέρδος. Αι νήσοι Ύδρα και Σπέτσαι προσφάτως επανήλθον υπό την αρχήν των προκρίτων, αλλά και ούτοι στερούνται ισχύος και του δέοντος αξιώματος, και το πράγμα εις αναρχίαν λοιπόν περιίσταται. Η Σάμος σκιάν μόνην διοικήσεως έχει, τον δε νόμον ποιεί Λυκούργος ο αρχηγός. Επί της Στερεάς δε προ ολίγου τα πράγματα ήρχισαν να αλλάζωσιν, πλην και εκεί λείπουσι πολιτικοί άρχοντες. Η Κρήτη σχέσιν μετά της κυβερνήσεως δεν έχει, ουδέ η γραμματεία μου ανταποκρίνεται προς το συμβούλιον το διοικούν τα της νήσου εκείνης.

Αύται είναι όλαι αι πληροφορίαι όσας δυνηθείς να συλλέξω και υποβάλω εις την Υμετέραν Εξοχότητα. Χρέος μου δε ον να προσθέσω και όσα αναφέρονται εις την εμπορίαν, εις τας τέχνας, εις την βιομηχανίαν, και εις την γεωργίαν, λέγω ότι δεν υπάρχει τούτων ουδέν, ούτε εμπορία, ούτε τέχνη, ούτε βιομηχανία. Μηδαμινή δε και η γεωργία, διότι οι χωρικοί δεν σπείρουσι πλέον, μη έχοντες του θερισμού την ασφάλειαν, και αν δε θερίσωσι, μη όντες βέβαιοι να σώσωσι το συγκομισθέν από το αρπακτικόν των πολεμικών. Αλλ’ ουδέ εν ταις πόλεσιν ο έμπορος ασφαλής είναι, τρέμων υπό του φόβου των πειρατών, κρατούντων ανοικτόν όμμα, και προσμενόντων το πλείον εις την πορείαν, όπου ο φόνος, της ληστείας γίνεται παραπέτασμα. Και ο τεχνίτης δε ο δυστυχής έχει την πληρωμήν της εργασίας του αμφίβολον, διότι μόνον το δικαίωμα του ισχυροτέρου επικρατεί, οι κοινωνικοί σύνδεσμοι διελύθησαν, και νόμου υπερασπίσεως ο πολίτης είναι

γυμνός. Και μόνον η του λαού ανεξάντλητος υπομονή ανέστειλε την επί το χείρον ακόμη καταφοράν των πραγμάτων.

Ο γραμματεύς της επικρατείας κτλ.

Α. ΛΟΝΤΟΣ

14.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο επί των εξωτερικών και του ναυτικού γραμματεύς της επικρατείας προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος.

Αιγίνη, 14/26 Ιανουαρίου 1828

Απ’ αρχής της συστάσεως της κυβερνητικής επιτροπής αποδειχθείς γενικός αυτής γραμματεύς κατά τον τύπον του αρχαίου συντάγματος, και μετά την εισαγωγήν του νέου, γραμματεύς της επικρατείας επί των εξωτερικών και του ναυτικού, λαμβάνω την τιμήν να σας εκθέσω συντόμως τας ουσιωδεστέρας πράξεις μου κατά τας εμπεπιστευμένας μοι διακονίας. Άρχομαι δε από των εξωτερικών.

Αι εξωτερικαί της Ελλάδος σχέσεις μικράν μέχρι τούδε έκτασιν έλαβον. Αλλά και ούτως όσα κρίνω της προσοχής σας οπωσούν άξια, θέλω σας αναφέρω. Πρώτον λοιπόν έδοξεν αναγκαίον να πέμψωμεν προς το αγγλικόν υπουργείον διασήμανσιν περί της εκλογής τής τε Υμετέρας Εξοχότητος, και του ναυάρχου Κοχράνη, και του στρατηγού Τσωρτς, λέγοντες και τας ελπίδας όσας έχομεν ήδη περί της βελτιώσεως των εθνικών μας πραγμάτων. Ανταπεκρίθην έπειτα,

Α. μετά του κ. κόμητος Βιάρου Καποδίστρια, α ζητών τροφάς και πολέμου παρασκευήν, β'. δι’ εξαγορασμόν αιχμαλώτων, γ'. διά τας 2.000 αγγλικάς λίρας, δανείους ληφθείσας εκ της Υμετέρας Εξοχότητος και επικυρωθείσας διά ψηφίσματος του βουλευτικού σώματος, δ'. περί της εις αυτόν δοθείσης επιτρέψεως γνώμη και του βουλευτικού σώματος να διαπραγματευθή προς τους αρχηγούς των Αλβανών και να τους παραστήση την κυβέρνησιν επιθυμούσαν να συμβιβασθή μετ’ αυτών εις παν ό,τι μη εναντίον τω συμφερόντι της Ελλάδος·

Β'. μετά του φιλέλληνος κ. Εϋνάρδου, μάλιστα ευχαριστών αυτόν δι’ όσα εξυπηρέτησεν εις την Ελλάδα ανάγραπτα και αένναα ωφελήματα, και επί τούτοις διά την τελευταίως γενομένην παρ’ αυτού πρόσκλησιν προς τους φιλέλληνας (μετά το ψευδώς διαφημισθέν ότι η Υμετέρα Εξοχότης φέρει ερχόμενος

εις την Ελλάδα πολλά εκατομμύρια) ίνα τους προτρέψη εις νέας συνδρομάς·

Γ'. μετά του Μητροπολίτου κ. Ιγνατίου, ευχαριστών διά τας αρίστας αυτού συμβουλάς·

Δ'. μετά της εν Πόρω φιλελληνικής επιτροπής, προσκαλών να χορηγήση πολεμεφόδια όπου εχρειάζοντο·

Ε'. μετά των ναυάρχων των συμμάχων Δυνάμεων.

Εκ δε των ναυτικών πραγμάτων τα αξιοσκεπτότερα είναι τα εξής· α'. η παρά του ανθυποναυάρχου Ρινιή γενομένη απαγόρευσις κατά της εκστρατείας της Χίου, περί του οποίου και θέλω εξηγηθή ιδιαιτέρως προς την Υμετέραν Εξοχότητα· β'. το εις το ελληνικόν ναυτικόν επιβληθέν θαλάσσιον όρισμα από Ναυπάκτου μέχρι του Βώλου, και μη περαιτέρω. Απεκρίθημεν προς τον ναύαρχον Ρινιήν ότι δεν ανεχόμεθα το φέρον λύμην εις τα του έθνους δικαιώματα, αλλ’ έπειτα κοινώς οι τρεις ναύαρχοι το αυτό όρισμα περιέγραψαν. γ'. αι λιπαρείς εκζητήσεις του ανθυποναυάρχου Ρινιή περί αποζημιώσεων, τας οποίας η κυβέρνησις κατεβιάσθη να εκτελέση συναινούντος και του βουλευτικού σώματος, λαμβάνουσα αποδεικτικά· δ'. το αυτό εγένετο και προς τας εκζητήσεις του επιπλοιάρχου Αμίλτωνος, ενεδώκαμεν δηλαδή εις την βίαν.

Κατ’ αίτησιν δε του αυτού διωρίσθη και ο κ. Μακγίλλ ελληνικός πρόξενος εις Μελίτην, και τούτο είναι της εξωτερικής μου διαχειρίσεως το σημειωδέστερον. Μεταβαίνω νυν επί τα του στόλου.

Το πολεμικόν ναυτικόν της Ελλάδος συγκροτούσι τα ακόλουθα πλοία.

Α. η φρεγάτα Ελλάς. β'. τα τρία ατμόπλοια τα αγορασθέντα εκ των χρημάτων του δανείου, γ' η κορβέττα Ύδρα, αιγύπτιον άλωμα του λόρδου Κοχράνη, δ'. η γολέτα Αθηναΐς, αλωθείσα παρά του Θωμά. ε'. Τέσσαρες κανονοφόροι κατασκευασθείσαι παρά του συνταγματάρχου Έϊδεκ δαπάναις των φιλελλήνων. Είναι και άλλη κανονοφόρος, εν Λονδίνω πηχθείσα εκ των δανειακών χρημάτων, και εις τον αιγιαλόν αφειμένη ως άχρηστος. Το βρίκιον ο Σωτήρ εχάθη εις Χίον. Πλοία τινά, ηγορασμένα διά πυρπολητήρια. Ο δε στόλος σύγκειται εκ πλοίων ιδιοκτήτων των Υδραίων, των Σπετσωτών και των Ψαριανών.

Και τα μεν σκάφη τα εθνικά ενδιεκοσμήθησαν παρά του λόρδου Κοχράνη κατά την δοθείσαν αυτώ πληρεξουσιότητα. Η δε διοίκησις των ιδιωτικών πλοίων μένει εις χείρας των οίκοκυρίων.

Πλοία εν εκστρατεία

Α. Πέντε ιδιωτικά βρίκια είναι εις Χίον, έν πυρπολητήριον υπό τον Κανάρην, και έξ πλοία εθνικά, τουτέστιν η φρεγάτα, η κορβέτα, και τέσσαρες κανονοφόροι. β΄. Έν ατμόπλοιον υπό τον πλοίαρχον Άστιγγα είναι εις Μεσολόγγιον, έτι

και πλοία τινά ιδιωτικά, και έν Ψαριανόν. Μερικά ιδιωτικά αρματώμενα ευρίσκονται περί Κρήτην, δ'. Περί την Αττικήν γολέττα μόνη ιδιωτική παραπλέει, ε'. Εις το Αιγαίον επιπλέει μικρά τις μοίρα υπό τον πλοίαρχον Μικέν Κυπαρίσσην Ψαριανόν, ασφαλίζουσα την θάλασσαν κατά των πειρατών, και συνεργούσα εις την είσπραξιν του φόρου.

Κατάστασις του προσωπικού του στόλου

Εν αρχή του πολέμου εκάστη νήσος απέδειξε ναύαρχον εαυτής, η μεν Ύδρα τον Μιαούλην, και υποναύαρχον τον Σαχτούρην, αι δε Σπέτσαι τον Γεώργιον Ανδρούτσον, και τα Ψαρά τον μακαρίτην Νικόλαον Αποστόλην, ναυάρχους, και οι βαθμοί ούτοι προσεκυρώθησαν παρ’ όλων των κυβερνήσεων από της αρχής του πολέμου μέχρις εσχάτων. Η κυβερνητική επιτροπή φρεγατάρχου βαθμόν έδωκεν εις τον κ. Άστιγγα. Η δε Τροιζηνία σύνοδος τον λόρδον Κοχράνην ναύαρχον μέγαν απέδειξεν, όστις πολλούς βαθμούς έδωκε μη κυρωθέντας παρά της κυβερνήσεως, διότι αυτός υπόχρεως ων κατά το ψήφισμα αρ. 16 να υποβάλη τας προτάσεις του εις την έγκρισιν της κυβερνήσεως και του βουλευτικού σώματος, ωλιγώρησε τούτο.

Κατάστασις του εμπορικού ναυτικού

Δεκαοκτώ μήνες είναι αφ’ ότου ήρχισαν να δίδωνται διπλώματα εις τα εμπορικά πλοία, και δικαίωμα πληρώματος πληρόνει ο ναύκληρος από 3 έως 15 γρόσια καθ’ εξαμηνίαν, κατά το αρέσκον αυτώ. Τα δικαιώματα του αγκυροβολήματος εις τους λιμένας των νήσων και εις τον του Ναυπλίου, επωλήθησαν επί δημοπρασίας, και τα συνάζουσιν οι ενοικιασταί, όθεν ουδέ είναι λιμενάρχαι αυτόθι, αλλά λιμεναρχούσιν εκείνοι. Ει δε τους άλλους λιμένας, διά την επικρατούσαν αταξίαν, δικαιωμάτων είσπραξις δεν ελπίζεται. Υπάρχουσιν όμως λιμενάρχαι εις τα εξής τέσσαρα μέρη, δηλαδή,

Εν Πύργω. Αναστάσιος Κοντούλης, εν τω Μεσσηνιακώ κόλπω και τω Αλμυρώ, Κωνσταντίνος Κυριακός, εις την παραλίαν της Γαστούνης, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος και Κωνσταντίνος Παπαγιάννης, και εις την παραλίαν του Ισθμού, Λάμπρος Ιωάννου.

Ας μοι συγχωρήση δε η Υμετέρα Εξοχότης να προσθέσω παρατηρήσεις τινάς περί των του ναυτικού. Η κυβερνητική επιτροπή, επιστηριζομένη, εις το δικαίωμα της επισκέψεως, και εις την αρχήν ότι η σημαία δεν σκεπάζει την πραγματείαν, (δικαίωμα επισήμως παραχωρηθέν εις αυτήν παρά της Ιονίου κυβερνήσεως) έγνω να εκδώση καταδρομικά γράμματα. Τούτο επέφερε μεν πολλά παράπονα παρά των ξένων, και μέμψιν κατά των μελών της κυβερνήσεως, και παρεξηγήσεις δυσμενείς παρά τινων εκ των ημετέρων, αλλ’ εγώ νομίζω ότι

η κυβέρνησις τα χρέη της έκαμε κάμνουσα ό,τι απήτει η σωτηρία της πολιτείας. Η στάσις της κυβερνήσεως ήτον κρισιμωτάτη. Κορυφουμένης δε της αταξίας εν Ναυπλίω, η κυβέρνησις κατέφυγεν εις το Βούρτζιον, και έτρεχεν εις την διάλυσίν της, μετά την οποίαν πάσα ελπίς ελευθερίας και εθνικής ανεξαρτησίας ηφανίζετο. Διά να κρατηθή, λοιπόν, άλλον τρόπον δεν είχεν ειμή να κερδήση το ναυτικόν, ον απεγνωσμένον περί του ζην. Όθεν εξέδωκε καταδρομικά γράμματα εις διάφορα εμπορικά πλοία. Γνωστότατον δε είναι ότι τότε πολλά εξ αυτών ελάμβανον σημαίας ουδετέρας διά να ζήσωσι μόνον, αποσπώμενα από τα τιμιώτατα του έθνους συμφέροντα. Χρειωδεστάτη άρα ήτον η έκδοσις των καταδρομικών γραμμάτων διά να αποκρούσωμεν τον τοιούτον κίνδυνον και να σώσωμεν το όλον εμπορικόν ναυτικόν του έθνους. Και όμως η κυβέρνησις άμα γνωρίσασα την γνώμην των ναυάρχων των συμμάχων Δυνάμεων, ευθέως αφαίρεσεν όλα τα εκδεδομένα καταδρομικά. Και ταύτα πάντα πάντοτε εποίει συναινέσει και του βουλευτικού σώματος.

Ο επί των εξωτερικών και του ναυτικού γραμματεύς της επικρατείας

Γ. ΓΛΑΡΑΚΗΣ

15.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ (Αρ. 1988)

Ο επί των οικονομικών γραμματεύς της επικρατείας προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος

Αιγίνη, 14/26 Ιανουαρίου 1828

Η γενική αταξία των της Ελλάδος πραγμάτων άλλο δεν άφινεν εις τον γραμματέα των οικονομικών ειμή να συλλέγη τα εκ των περιστάσεων επιχαριζόμενα δημόσια εισοδήματα. Οπότε η κυβέρνησις ενιδρύθη, εισόδημα άμεσον υπήρχεν ουδέν, ουδέ το ελάχιστον. Υπήρχε δε μόνον το δικαίωμα επί της εισαγωγής των ξένων πραγματειών, επικεκυρωμένον παρά του βουλευτικού σώματος. Αλλά και το περί τούτου ψήφισμα, το μεν, διά τας μακράς διαφοράς περί του τρόπου της εισπράξεως του δικαιώματος, το δε διά τας ταραχάς του Ναυπλίου, μέχρι σήμερον ανενέργητον έμεινε. Και πρώτον μεν διά τας κατεπειγούσας χρείας του στόλου, τα δύο τρίτα του τέλους τούτου παρεχωρήθησαν εις τον μέγαν ναύαρχον, έπειτα δε και διά τας ανάγκας του κατά γην στρατού και διά την ακινησίαν του στόλου παρεκινήθη η κυβέρνησις να προτείνη εις το

βουλευτικόν σώμα να συνάξη το αυτό τέλος διά λογαριασμόν του ταμείου, όπερ και μετά πολλάς συζητήσεις τη συνεχωρήθη, πρακτέον καθ’ ον κρίνη ωφελιμώτερον τρόπον.

Ευθύς λοιπόν διωρίσθησαν εισπράκτορες, και η δύναμις η κατά των πειρατών διετάχθη να βοηθήση την ενέργειαν της εισπράξεως. Αλλ’ όμως και ούτως η κυβέρνησις ολιγώτατα εσύναξεν εκ της αξιολόγου ταύτης πηγής, είτε διά την εκάστοτε προκύπτουσαν αντίστασιν των επαρχιών, είτε διά την παρακοήν του μεγάλου ναυάρχου εις τας της κυβερνήσεως προσταγάς. Μόνον εις Σύρον εισεπράχθη το τέλος, και πάλιν όχι σωστόν, διότι οι εκεί δημογέροντες, εν ω πραγματικώς ήσαν οι πληρωταί, ηξίουν είναι αυτοί δικαιωματικώς εισπράκτορες, όθεν και αι της γραμματείας διαταγαί ηθετούντο, και πολύ μέρος των εισπραχθέντων κατεσφετερίσθη, και ούτε τον κεκυρωμένον κανονισμόν οι δημογέροντες εξετέλουν, ούτε ευθύνας έδιδον της διαχειρίσεως, και εν πάσι τοις κοινοβλαβέσιν αντιπολιτεύμασι τούτοις πάντοτε προστάτην είχον τον μέγαν ναύαρχον.

Εκτός του φόρου τούτου, η κυβέρνησις ευρούσα παρά της προκατόχου επιτροπής τα λείψανα των δεκάτων της Πελοποννήσου, τα έβαλε μεν εις δημοπρασίαν, αλλ’ ανωφελώς, καθότι ουδείς εφάνη ενοικιαστής διά τε τον φόβον των Αράβων και διά τα αντιφερόμενα εμπόδια παρά τε του γενικού αρχηγού και των άλλων δυναστών της Πελοποννήσου. Ηναγκάσθη λοιπόν η κυβέρνησις να διορίση επιστάτας διά την είσπραξιν του δεκάτου, αλλά και τούτο ανωφελώς, διότι όλοι επέστρεψαν με χείρας κενάς.

Εν τούτοις ευρίσκετο το δημόσιον ταμείον οπότε ενεφανίσθη το εκ των λειών όφελος, εκ του οποίου ηυπόρησεν η κυβέρνησις και τας εκστρατείας να βαστάση, και εις πολίτας να δώση απαραιτήτους τινάς περιθάλψεις και αποζημιώσεις, και τέλος να επαρκέση και εις τας εξαιτήσεις τας παρά των Δυνάμεων ερχομένας.

Κατά διαφόρους εποχάς η κυβέρνησις έλαβε παρά της φιλελληνικής επιτροπής 15.000 κιλά σίτου δοθέντος εις τας φρουράς Ναυπλίου, Κορίνθου και εις άλλα στρατιωτικά σώματα.

Το αξιολογώτατον δε και τελευταίον δημόσιον πόρισμα ήτον το δέκατον των νήσων του Αιγαίου, πλην και αυτού η κυβέρνησις μέρος τι έλαβε μόνον το δε ληφθέν εξωδεύθη εις χρείας του στρατού, εις αποζημιώσεις εγκρατώς εκζητουμένας παρά του ναυάρχου Ρινιή και του επιπλοιάρχου Αμίλτωνος, εις μισθούς των βουλευτών, εις εξοικονομήσεις είτε ιδιωτών είτε των μελών της κυβερνήσεως και των παρυπουργούντων, και εις άλλα δαπανήματα τεταγμένα, καθώς σημειούνται εις τον συναπτόμενον απολογισμόν. Τα περί τούτων δύνανται εις το εξής να διευθετηθώσι διαφορώτερον κατά το σχέδιον το οποίον θέλομεν υποβάλη εις την Υμετέραν Εξοχότητα. Η δε Στερεά σημειωτέον ότι ουδέν έδωκε μέχρι τούδε, ως υπό του εχθρού κρατουμένη.

Πρέπει δε να ομολογήσωμεν ότι υπήρχον και άλλαι πολλαί προσόδων

πηγαί εξ ων η κυβέρνησις ηδύνατο να βοηθηθή. Αλλ’ αι διηνεκείς διχόνοιαι και απέραντοι συζητήσεις, η εμμενής των στάσεων διαμάχη, και η κατάδηλος του τε μεγάλου ναυάρχου και του στρατηγού Τσωρτς απείθεια, ήσαν μέγιστα προσκόμματα, κατά των οποίων η κυβέρνησις αεννάως είχε να αντιπαλαίη, εν ω και κατά το σύνταγμα ουδέ ίσχυε να πράξη ουδέν άνευ συγκαταθέσεως του βουλευτικού σώματος, όπου έκαστα αφ’ ου κατήντων, εισαεί εγκατέμενον.

Παρελύετο δε η ενέργεια της κυβερνήσεως και εξ άλλης ισχυρωτάτης αιτίας, καθότι δηλαδή, οσάκις επρόκειτο περί των δημοσίων πόρων, δεν είχεν υπεργάτας της εξουσίας της να βάλη εις την είσπραξιν η κυβέρνησις, μη δυναμένη να διορίση ουδένα άνευ συναινέσεως του βουλευτικού, ήτις εζητείτο μεν πολλάκις, ουδέποτε δε εδίδετο. Τέλος και το σύστημα των προκρίτων το επικρατούν εν ταις επαρχίαις ήτον εις τα ατομικά συμφέροντα δεξιώτατον, και οι δημόσιοι πόροι εγίνοντο άρπαγμα των δυνατωτέρων.

Η γραμματεία αύτη χρέος της ενόμισε καθ’ όσον ανήκεν εις αυτήν να προβάλη εις το βουλευτικόν κανονισμούς περί των διπλωμάτων και άλλων εκδόσεων οικείων εις τα εμπορικά πλοία, εξ ων απεθαρρύνετο μεν η εμπορία, η δε πειρατεία κατεστέλλετο, και το ταμείον εκέρδαινεν. Αλλά τα σχέδιά μας ουδέ καν ανεγνώσθησαν εν τω βουλευτικώ σώματι. Τα λιμενικά δικαιώματα, και τοι ακριβώς εισπραττόμενα, δεν ωφέλησαν τίποτε το ταμείον, διότι έκαστος λιμήν εξεδουλεύετο εις λογαριασμόν των προκρίτων ή δημογερόντων, η δε κυβέρνησις, μη έχουσα υπαλλήλους εξηρτημένους από αυτήν, παντελώς ηγνόει το παν, και ουδέ εσήμαινε τίποτε.

Οφείλω τέλος να δηλώσω τη Υμετέρα Εξοχότητι ότι η γραμματεία αύτη εξέδωκεν εν καιρώ πολλά διατάγματα διά μεγάλας ποσότητας αίτινες είναι να πληρωθώσι, και τα εξέδωκε διά λόγους πολιτικούς, εκτεθέντας διά ζώσης φωνής τη Υμετέρα Εξοχότητι.

Ο επί των οικονομικών γραμματεύς της επικρατείας

Π. Ν. ΛΟΙΔΩΡΙΚΗΣ

16.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ (Αρ. 1813)

Ο επί της δικαιοσύνης και της δημοσίου εκπαιδεύσεως γραμματεύς της επικρατείας προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος.

Αιγίνη, 14/26 Ιανουαρίου 1828

Από τριών μηνών επιφορτισμένος ο υποσημειούμενος την γραμματείαν της δικαιοσύνης και της δημοσίου εκπαιδεύσεως, φορτίον ανώτερον των δυνάμεών του, κατήντησεν ούτε να εξεύρη τί να πράξη κατά τους δύο τούτους της διοικήσεως κλάδους, ούτε και το ελάχιστον των χρεών του να δύναται να εκπληρώση. Μάλιστα δε περί τα της δικαιοσύνης ευρέθη επικινδύνως κείμενος, προαγόμενος δηλαδή να υπερβαίνη τα όρια του συντάγματος, ίνα συμφώνως προς τον ορθόν λόγον υπερασπίζη το δίκαιον.

Υμείς γνωρίζετε, κύριε Κυβερνήτα, κάλλιον παντός άλλου ποία τινά καθήκουσιν εις την γραμματείαν της δικαιοσύνης, και ότι αυτά συμφέρονται μετά της συστάσεως των δικαστηρίων, των οποίων εκείνη προέστηκεν έφορος. Αλλ’ εν τη Ελλάδι τύχη κακή ουδέποτε υπήρξαν δικαστήρια άλλα παρά το εν Σύρω εμπορικόν, το των λειών ενταύθα, συσταθέν παρά της κυβερνήσεως της τρίτης περιόδου, και εν κακουργιοδικείον εν Ναυπλίω κατά το 1826 ιδρυθέν, έπειτα δε καταργηθέν διά ψηφίσματος της εν Τροιζήνι εθνικής συνελεύσεως.

Προ ταύτης της συνελεύσεως αι διαφοραί των πολιτών εκρίνοντο ενίοτε από επιτροπάς διαιτητών ονομαζομένων παρά της κυβερνήσεως, αλλά και αυταί απηγορεύθησαν ως αντικείμεναι εις το σύνταγμα. Εκ τούτου δε το Βουλευτικόν ηναγκάσθη να διορίση επιτροπήν εκ των μελών του, ίνα επιδιορθώση μεν τον νόμον τον περί συστάσεως των δικαστηρίων, προβάλη δε αυτώ το περί τούτου προβούλευμα. Και η επιτροπή μεν εποίησεν ούτως, αλλά το Βουλευτικόν διά την γενικήν ίσως των πραγμάτων σύγχυσιν δεν ευκαίρησε να εμμελετήση καί τοι της κυβερνήσεως συνεχώς διαγγελλούσης και παριστώσης εις αυτό, χρειωδεστάτην την των δικαστηρίων σύστασιν, και χωρίς ταύτης αδύνατον ον να λυτρωθώσιν οι πάσχοντες υπό της βίας και της παρανομίας.

Βλέπων λοιπόν μετά βαθείας θλίψεως τα ολέθρια του χρονισμού τούτου αποτελέσματα, και την συνοχήν του πάσχοντος πολίτου και μετά δακρύων επικαλουμένου την υπεράσπισιν της δικαιοσύνης, προς τον οποίον ουδεμίαν παρηγορίαν ή προσφυγήν εις δικαστήρια ηδυνάμην να δώσω, άλλον τρόπον δεν είχα ειμή πότε μεν να κάμνω τον ειρηνοδίκην, πότε δε να παρακινώ εις αιρετοκρισίας. Αλλά και τούτο έμενεν ατελεσφόρητον, διότι ο διεστραμμένος κατεφρόνει

και ηρνείτο να αποδώση το αφαιρεθέν. Και ηγωνιζόμην ανωφελώς, και το περισσότερον κατήντων να λέγω ότι η εξέτασις της αναφοράς ανεβάλλετο μέχρι της συστάσεως των δικαστηρίων. Τοιαύτα είναι τα του πολιτεύματος μου ως γραμματέως της δικαιοσύνης.

Καθό δε γραμματεύς της δημοσίου εκπαιδεύσεως, και οξέως ησθανόμην το χρέος ο μοι επέκειτο ίνα συντελέσω πάσαις μου ταις δυνάμεσιν εις σύστασιν εκπαιδευτηρίων της νεολαίας, και ουδέ έλειψα να υποβάλω εις το Βουλευτικόν σώμα προβουλεύματα και αιτήσεις πόρων προς καταβολήν των επαρχιακών και γενικωτέρων σχολείων εις μέρη προφυλαγμένα από τας συμφοράς του πολέμου. Αλλ’ αι μεν προτάσεις μου παρεδέχθησαν, και επιτροπή διωρίσθη να τας επεξετάση, έως δε της ώρας δεν έγεινε τίποτε, και είδα μετά λύπης όλους τους διϊσχυρισμούς μου απράκτους και αδύνατον το να κάμω ό,τι άλλοτε έκαμα εις Αθήνας έπαρχος ων, ως γνωρίζει ίσως η Υμετέρα Εξοχότης αν διήλθε τας τότε εφημερίδας.

Αύτη είναι η σύντομος μεν, αλλ’ ακριβής έκθεσις της καταστάσεως των εμπεπιστευμένων μοι κλάδων της διοικήσεως.

Ο επί της δικαιοσύνης κτλ. γραμματεύς της επικρατείας

Μ. ΣΟΥΤΣΟΣ

17.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Ο επί των στρατιωτικών γραμματεύς της επικρατείας προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην της Ελλάδος.

Αιγίνη, 14/26 Ιανουαρίου 1828

Μετά σπουδής υπακούων εις τας προσταγάς της Υμετέρας Εξοχότητος, τίθημι υπ’ όψιν αυτής την περίληψιν των στρατιωτικών πραγμάτων προς γνώσιν της.

Κατάστασις των φρουρίων

Του μεν Ναυπλίου την ακρόπολιν κατέχει ο στρατηγός Στράτος, το δε Παλαμήδειον ο στρατηγός Γρίβας. Περί της καταστάσεως των δύο τούτων φρουρίων δεν έχω τί να είπω, επειδή το παν είναι σύγχυσις διά την εμφύλιον

διαμάχην των δύο αρχηγών. Το φρούριον της θαλάσσης κατέχει ο στρατηγός Μήτρος Δελιγιωργόπουλος, πανενδεές. Το δε ποσόν των ενουσών φρουρών αγνοώ, ουδέ αποκρίνομαι περί της ακριβείας. Πρέπει όμως το μεν Παλαμήδειον να έχη τριακοσίους στρατιώτας, η δε ακρόπολις διακοσίους, και το Βούρτζιον ογδοήκοντα. - Το φρούριον του Άργους, ερειπίων σωρός, φυλάττεται όμως εθελοντί παρά του στρατηγού Δημητρίου Τσόκρη και των κατοίκων της πόλεως. - Το των Μύλων φρούριον, κεχαλασμένον ον και αυτό, αρτίως επεσκευάσθη, και φρουρείται παρά του στρατηγού Βέρη μετά στρατιωτών 150. - Το του Άστρους έρυμα ανήγειρεν ο στρατηγός Παναγιώτης Ζαφειρόπουλος, όστις και το φυλάττει με 100 εκ των κατοίκων του τόπου. - Το τείχος της Μονεμβασίας φρουρείται υπό του στρατηγού Κωνσταντίνου Μαυρομιχάλη μετά 200 περίπου στρατιωτών, και είναι ανεφοδίαστον. - Το της Καρυταίνης φρούριον επεσκευάσθη και φυλάττεται μετά διακοσίων στρατιωτών παρά του γενικού αρχηγού της Πελοποννήσου Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, ον και τούτο απρομήθευτον. - Τον Ακροκόρινθον έχουσιν οπλαρχηγοί Ρουμελιώται, με πόσην φρουράν δεν γνωρίζω, αλλ’ είναι και ούτος ενδεής προμήθειας. - Το του μεγάλου Σπηλαίου μοναστήριον φυλάττεται εκ των ιδίων πόρων υπό του καθηγουμένου Δαμασκηνού και των πατέρων. Εκεί δ’ εστάλη και ο στρατηγός Πετμεζάς παρά του αρχιστρατήγου Τσωρτς. - Την Γραμβούσαν της Κρήτης έχουσιν αρχηγοί Κρήτες, όπου και βοηθείας τινάς έστειλεν η κυβέρνησις.

Κατάστασις των ενεργών στρατιωτικών σωμάτων

Το σώμα το υπό την άμεσον διεύθυνσιν του γενικού αρχηγού της Πελοποννήσου δεν είναι εις κίνησιν, διά λόγους τους οποίους αυτός μόνος γνωρίζει. Περί δε την Τριπολιτσάν ευρίσκεται άθροισμά τι μικρόν εθελοντών υπό τον κυρ Ρήγαν Παλαμήδην, και άλλο πλησίον των Νεζερών, ούτε μισθόν λαμβάνον ούτε τροφίμους μερίδας· και άλλα δε τινά εις τα πέριξ της Αρκαδίας, επίσης αφρόντιστα. Ο στρατηγός Νικήτας έχει κατά τας Μεσσηνιακάς επαρχίας διάφορα σώματα, μισθού και μερίδων, έρημα και αυτά. Κατά την Μάνην ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης αρχηγεί διαφόρων Σπαρτιατικών συστρεμμάτων, εχόντων τους καπιτάνους των. Εν δε τη Λοικεδαίμονι δεν υπάρχει ένοπλος δύναμις. Εθελονταί τινες διαπεριπατούσι στρατιωτικώς εις Καρύταιναν. Ο στρατηγός Παναγιώτης Νοταράς διοικεί μικρά τινα σώματα εις την επαρχίαν της Κορίνθου, άμισθα και ανεπισίτιστα. Ο συνταγματάρχης Ιωάννης Βαϊρακτάρης έχει στρατιωτικόν περί τον Ισθμόν, αλλ’ εκ της ελλείψεως των τροφών ηναγκάσθησαν να αφήσωσι τας θέσεις των και να υποχωρήσωσιν εις Κόρινθον. Εις Ελευσίνα ο στρατηγός Κατσικογιάννης και ο Χατζημελέτης στρατηγούσι 1000 - 1500 στρατιωτών εξ ων 300 είναι ιδικοί των, και οι λοιποί εκ των κατοίκων. Εις Αθήνας, Λεβαδίαν, και Θήβας, μικρά τινα σώματα ασκούσιν εκδρομάς μόνον κατά την

χώραν. Εις την παρεμβολήν του αρχιστρατήγου, ο Γεώργιος Διβουνιώτης διοικεί περίπου 1500 στρατιώτας. Το δε αμέσως υπό τον αρχιστράτηγον στίφος κατά την δυτικήν Ελλάδα σύγκειται εκ 2500 στρατιωτών. Το εις την εκστρατείαν των Τρικέρων αποτυχόν σώμα διελύθη και εσκορπίσθη περί τας νήσους του Αιγαίου. Απέτυχε και η εκστρατεία της Ευβοίας. Η δε της Χίου δεν υπάγει κακώς. Τα της Κρήτης επίσης δίδουσιν ελπίδας τινάς. Αι εν ταις νήσοις φρουραί διελύθησαν, και άλλο στράτευμα δεν υπάρχει κατά το Αιγαίον ειμή το επιβιβασμένον εις τα πλοία του θαλασσοφύλακος Μικέ Κυπαρίσση. Εν Σαλαμίνι προς φύλαξιν της ακτής και κατά της λαθρεμπορίας στέκει με ολίγους ο καπιτάν Μηναίος, και εν Αιγίνη ο Δημήτριος Μακρής, φυλάττων την ευταξίαν. Ο ακριβής αριθμός των εν πράξει στρατιωτών είναι άδηλος, ουδέ κατώρθωσέ ποτε η γραμματεία να τον γνωρίση, αλλ’ ούτε επιθεώρησίς ποτε έγεινεν. Ο στρατηγός Τζαβέλλας και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί με τους ανθρώπους των είναι εις Ναύπλιον.

Ο επί των στρατιωτικών γραμματεύς της επικρατείας

Α. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ

[Χρήσιμη στο σημείο αυτό είναι η δημοσίευση ωρισμένων ψηφισμάτων της Γ΄ Εθνικής Συνελεύσεως της Τροιζήνος του Απριλίου - Μαΐου 1827, που συμπληρώνουν την εικόνα της μετεπαναστατικής Ελλάδας σε ό,τι αφορά κυρίως την αντιμετώπιση του θέματος των εθνικών γαιών. Από τα ψηφίσματα αυτά προκύπτει η αντίφαση μεταξύ των διαφόρων αποφάσεων της Συνελεύσεως στη διαχείριση του μεγάλου αυτού προβλήματος. Ενώ αναθέτει στον Καποδίστρια να διαπραγματευθεί τη σύναψη νέου δανείου χωρίς ζημία των δικαιωμάτων των δανειστών των δύο προηγουμένων δανείων, τα οποία είχαν εξασφαλιστεί με υποθήκη «εις την Εθνικήν γην της Ελλάδος», συγχρόνως υπόσχεται την ίδια αυτή γη στους αγωνιστές της Επανάστασης. Υπογραμμίζουμε την αντίφαση αυτή γιατί το θέμα των εθνικών γαιών και της διανομής του αποτέλεσε αργότερα εν α από τα κυριότερα επιχειρήματα πολεμικής εναντίον του Κυβερνήτη.].

18.

Με το IB' Ψήφισμα «η Εθνική Γ' των Ελλήνων Συνέλευσις» της 8 Απριλίου 1827, εξουσιοδοτεί τον Κυβερνήτη να διαπραγματευθεί δάνειο «πέντε μιλιουνίων διστήλων ταλλήρων» πραγματικών, ήτοι εκκαθαρισμένων δι’ υποθήκης της εθνικής γης προς ασφάλειαν του δανειστού».

Οι προϋποθέσεις που τίθενται με το ψήφισμα για τη διαπραγμάτευση του τρίτου αυτού δανείου της Ανεξαρτησίας είναι να συναφθεί «άνευ ζημίας των δανειστών του α' και β' δανείου, καθ’ όσον αποβλέπει το δικαίωμα της υποθήκης επάνω εις την εθνικήν γην της Ελλάδος». Επίσης από το τρίτο αυτό δάνειο να πληρωθεί ο τόκος των δύο προηγουμένων, ενώ στην παράγραφο Γ' του

Ψηφίσματος γράφεται ότι « Ανατίθεται εις τον πατριωτισμόν του Κυβερνήτη ο τρόπος των συμφωνιών του τρίτου τούτου δανείου».1

1. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας Έκδοσις της Βιβλιοθήκης της Βουλής, Τόμος Γ' σελ. 596 - 597.

19.

Με το Κ' Ψήφισμα (5 Μαΐου) η Συνέλευσις «θεωρούσα ότι είναι και δίκαιον και συμφέρον να βραβευθή ο στρατιώτης, μετά τον πόλεμον της Ελλάδος, διά γης εθνικής, δωρεάν διδομένης» εψήφισε: «Όσοι καταταχθώσιν υπό την ελληνικήν σημαίαν από της σήμερον, διά να υπηρετήσουν την πατρίδα, φυλάσσοντες τους στρατιωτικούς νόμους μετ’ ακριβείας, αξιωματικοί τε και απλοί στρατιώται, θέλει λάβουν ανταμοιβήν γης εθνικής έπαθλον, αναλόγως της προς την πατρίδα υπηρεσίας, δωρεάν δοθησομένης μετά τον πόλεμον της Ελλάδος». Το «ποσόν» της γης που θα δίδεται και ο τρόπος της διανομής της θα καθορίζονταν με νόμο που θα εξέδιδε η Βουλή (ό.π. σ. 613 - 614).1

1. Όπ. π. σσ 609 - 610.

20.

Με το KB' Ψήφισμα (5 Μαΐου) η Συνέλευσις παίρνει ένα πραγματικά ριζοσπαστικό μέτρο για να προσελκύσει υπόδουλους Έλληνες στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Και συγκεκριμένα:

Α'. Όσοι χριστιανοί του Ανατολικού Δόγματος έλθουν εις την Ελλάδα διά να κατοικήσουν, έχουν το δικαίωμα να ανεγείρωσιν εις αυτήν πόλεις ιδιαιτέρας· τότε δε αποτελούν επαρχίαν, όταν συμποσωθούν μέχρι 15 χιλιάδων ψυχών.

Β'. Η Βουλή θέλει προσδιορίσει τον τόπον, όπου θα εγείρωσι τας πόλεις των, και την έκτασιν αυτού, αναλόγως των κατοίκων, χωρίς να παραβλάπτη των εντοπίων τα δίκαια.

Γ'. Η Βουλή θέλει προσδιορίσει την έκτασιν της εθνικής γης, την οποίαν θέλει τους δώσει προς καλλιέργειαν, κανονίζουσα τα χρέη και δίκαιά των, κατά τον περί εκχερσώσεως νόμον.

Δ'. Είναι δεκτοί όσοι αλλοεθνείς προσέλθουν εις την Ελλάδα, για να κατοικήσουν, έχοντες το δικαίωμα να εγείρωσι πόλεις ιδιαιτέρας κατά τον νόμον, οπού θέλει θέσει περί τούτου η Βουλή. Ε΄. Η Βουλή θέλει κανονίσει όλα τα λοιπά δικαιώματά των, κατά τους καθεστώτας νόμους και κατά το δίκαιον.1

1. Όπ. π. σσ 616 - 617.

21.

Το ΚΓ' (5 Μαΐου) Ψήφισμα προχωρεί στην υλοποίηση του προηγουμένου με την αναγνώριση του δικαιώματος στους Σμυρναίους «τους σποράδην παροικούντας», να ανεγείρωσι πόλιν εις οποιονδηποτε μέρος του Ισθμού της Κορίνθου. Η πόλη αυτή θα ονομαζόταν Νέα Σμύρνη, η δε Βουλή με απόφασή της θα προσδιορίζει την έκταση της εθνικής γης που θα τους παραχωρούνταν προς καλλιέργειαν «βάσιν έχουσαν τον περί εκχερσώσεως νόμον»».1

Το περίεργον όμως με το ψήφισμα αυτό ότι δεν έχει τις υπογραφές των πληρεξουσίων, όπως όλα τα άλλα, ούτε και τις υπογραφές του Προέδρου και του Γραμματέως.

1. Όπ. π. σ 618.

22.

Το ΚΔ' (5 Μαΐου) Ψήφισμα είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό της καταστάσεως που επικρατούσε στο θέμα της ιδιοκτησίας των εθνικών κτημάτων. Γράφει:

Η Συνέλευσις θεωρούσα ότι εις την επί δημοπρασίας εκποίησιν των εις φθοράν υποκειμένων εθνικών κτημάτων ηκολούθησαν και καταχρήσεις προς βλάβην ου την τυχούσαν του Εθνικού Ταμείου.

Ψηφίζει

A'. Αι εκποιήσεις των εθνικών κτημάτων, οίον οσπιτίων, εργαστηρίων, μύλων, ερειπίων και λοιπών, όσαι έγιναν εναντίον των νόμων και των διατυπώσεων της Διοικήσεως, από την αρχήν της Α' Περιόδου άχρι τέλους της Γ', αναιρούνται καθ’ όλην την έκτασιν.

Β'. Όσοι αγοράσαντες παρανόμως εθνικά κτήματα και εξ αυτών επροπορίσθηκαν οποιανδήποτε πρόσοδον, αφ’ ότου τα έλαβον εις την εξουσίαν των, αφαιρούμενοι τα κτήματα ταύτα, οφείλουν ν’ αποδώσουν και την εκ τούτων πρόσοδον εις το Εθνικόν Ταμείον, εξαιρουμένων των νομίμων εξόδων των.

Γ'. Οι τοιούτοι θέλει αποζημιωθώσι διά του αντιτίμου, λαμβάνοντες ό,τι έδωσαν εις πληρωμήν των κτημάτων αυτών. Εάν επλήρωσαν δε και χρήματα, να λαμβάνωσι την ίσην ποσότητα, ομού και τον νόμιμον αυτών τόκον.1

1. Όπ. π. σσ. 610 - 619.